Əlhəmdulillahi Rəbbil aləmin
Allahummə səlli ələ Muhəmmədin və al-i Muhəmməd
məlum olduğu kimi mütəqəddim və mütəxxir İslam alimləri mutə nikahının halal və ciaz olduğu haqqında ittifaq etmişdirlər və bu məsələ haqqında onlar arasında xilaf yoxdur. əlbəttə digər mövzularda olduğu kimi mutə nikahının halal olduğu mövzusundakı dəlil Kitabı Şərif və Sünnəti Nəbəvidir. Kitab-ı Şərifdən dəlil Allah azzə və cəllənin Nisa 24 sözüdür. Allah c.c buyurur ki:
فما استمتعتم به منهن فآتوهن أجورهن فريضة ولا جناح عليكم فيما تراضيتم به من بعد الفريضة إن الله كان عليما حكيما
İstifadə etdiyiniz qadınların mehrlərini lazımi qaydada verin! Mehr müəyyən edildikdən sonra aranızda razılaşdığınız şeydən ötrü sizə heç bir günah yazılmaz. Həqiqətən, Allah (hər şeyi) biləndir, hikmət sahibidir!
Nisa surəsi 24-cü ayə
bu ayədə "istifadə etdiyiniz (فما استمتعتم)" sözü ilə mutə nikahı nəzərdə tutulmuşdur ki, bu mövzuda şiə və sünni qaynaqlarında səhih sənədlərlə həm imamlar a.s-dan və həm də səhabələr r.a-dan hədislər rəvayət edilmişdir. inşaAllah bu işimizdə ayənin təfsiri haqqında rəvayət edilən hədisləri sizlərlə paylaşacağıq.
1. şiə qaynaqlı hədislər: imamlar a.s-ın səhabələrindən olan Abdullah b. Cəfər əl-Himyəri və Əhməd b. Muhəmməd əl-Əşari başda olmaq üzrə bir çox şiə muhəddisi ayənin təfsiri haqqında öz kitablarında müxtəlif və səhih sənədlər ilə imamlar a.s-dan bir çox hədis rəvayət etmişdir. bu hədislərin hamısı ayənin muta nikahı haqqında olduğunu bildirir. İndi bu hədislərdən bir neçəsini sizlərlə paylaşacağıq.
üç imamın, Hz. Rza, Hz. Hadi və Hz. Əskəri a.s-ın səhabələrindən olan Abdullah b. Cəfər əl-Himyəri r.a "Qurbul isnad" kitabında bu ayə haqqında belə rəvayət edər:
وعنه [أحمد بن إسحاق], عن بكر بن محمد قال: سألت أبا عبدالله (عليه السلام) عن المتعة? فقال: فما استمتعتم به منهن فآتوهن أجورهن فريضة ولا جناح عليكم فيما تراضيتم به من بعد الفريضة
O (Əhməd b. İshaq), Bəkir b. Məhəmməddən nəql etdi, dedi: Əbu Abdullah (imam Cəfər əs-Sadiq a.s)-da mutə haqqında soruşdum, imam a.s bu ayəni oxudu: "İstifadə (mütə) etdiyiniz qadınların mehrlərini lazımi qaydada verin! Mehr müəyyən edildikdən sonra aranızda razılaşdığınız şeydən ötrü sizə heç bir günah yazılmaz. Həqiqətən, Allah (hər şeyi) biləndir, hikmət sahibidir!" (Nisa, 24)
Himyəri r.a, "Qurbul isnad", səhifə 43, hədis 138
yenə üç imamın, Hz. Rza, Hz. Cavad və Hz. Hadi a.s-ın səhabələrindən olan Əhməd b. Məhəmməd əl-Əşəri r.a "Nəvadir" kitabında ayənin təfsiri haqqında belə rəvayət etməkdədir:
النضر بن سويد, عن عاصم بن حميد, عن أبي بصير, قال: سألت أبا جعفر عليه السلام عن المتعة? فقال: نزلت في القرآن, وهو قول الله) فما استمتعتم به منهن فاتوهن أجورهن فريضة ولا جناح عليكم فيما تراضيتم به من بعد الفريضة
Nədr b. Süveyd mənə Asim b. Humeydin, o da Əbu Bəsirdən nəql etdi, dedi: Əbu Cəfər (imam Baqir a.s)-dan mutə haqqında soruşdum, dedi ki: "Quranda (bu barədə ayə) nazil olmuşdur və o bu ayədir "İstifadə etdiyiniz qadınların mehrlərini lazımi qaydada verin! Mehr müəyyən edildikdən sonra aranızda razılaşdığınız şeydən ötrü sizə heç bir günah yazılmaz. Həqiqətən, Allah (hər şeyi) biləndir, hikmət sahibidir!"(Nisa, 24)"
Əhməd b. Məhəmməd əl-Əşəri r.a, "Nəvadir", səhifə 81, hədis 182
Əşəri r.a-ın rəvayət etdiyi bu hədisi Siqatul İslam (İslamın güvəni) Kuleyni r.a "əl-Kafi", 5/270, hədis 1-də öz sənədi ilə Əbu Bəsirdan; Əyyaşi r.a, "Təfsiri Əyyaşi", 1/233, hədis 86-da mürsəl olaraq Əbu Basardan rəvayət etmişdir.
Əşari və Kuleyni r.a-ın sənədlərində yer alan bütün raviler siqa (güvənilir) və isnadları müttəsildir. Şeyxul İslam Əllamə II Məclisi r.a "əl-Kafi" şərhində hədis haqqında deyir:
الحديث الأول: حسن كالصحيح
1-ci hədis: həsən, səhih kimi
II Məclisi r.a, "Miratul Uqul", 20/225
yenə ayənin təfsiri haqqında Kuleyni r.a "əl-Kafi" də başqa hədislər də rəvayət etmişdir.
şəkildə gördüyünüz Şiə və Sünnülərin güvənilirliyi haqqında ittifaq etdikleri Siqatul İslam (İslamın güvəni) Şeyx Kuleyni r.a-ın "əl-Kafi" kitabıdır, işarələdiyim yerdə bu ifadələr var:
محمد بن يحيى, عن عبد الله بن محمد, عن علي بن الحكم, عن أبان بن عثمان, عن أبي مريم, عن أبي عبد الله (عليه السلام) قال: المتعة نزل بها القرآن وجرت بها السنة من رسول الله (صلى الله عليه وآله
Məhəmməd b. Yəhya mənə Abdullah b. Məhəmməddən, o Əli b. Həkəmden, o Əban b. Osmandan, o Əmu Məryəmdən, o da Əbu Abdullah (imam Cəfər əs-Sadiq a.s)-dan rəvayət etdi, dedi: "Mutəni Quran nazil etmiş və Rəsulullah s.a.a-in sünnəti belə cərəyan etmişdir."
علي بن إبراهيم, عن أبيه, عن ابن أبي عمير, عن علي بن الحسن بن رباط, عن حريز, عن عبد الرحمن بن أبي عبد الله قال: سمعت أبا حنيفة يسأل أبا عبد الله (عليه السلام) عن المتعة فقال: أي المتعتين تسأل? قال: سألتك عن متعة الحج فأنبئني عن متعة النساء أحق هي? فقال: سبحان الله أما قرأت كتاب الله عز وجل? (فما استمتعتم به منهن فآتوهن أجورهن فريضة) فقال أبو حنيفة: والله فكأنها آية لم أقرأها قط
Əli b. İbrahim mənə atasından, o ibni Əbi Umeyrdən, o Əli b. Həsən b. Rəbatdan, o Hərizdən, o da Əbdürrəhman b. Əbi Abdullahdan rəvayət etdi, dedi: Əbu Hənifənin Əbu Abdullah (imam Cəfər əs-Sadiq a.s)-a mutə haqqında sual verdiyini eşitdim, imam a.s dedi ki: "Hansı mutəni soruşursan?" Əbu Hənifə dedi ki: "Həcc mutəsi haqqında soruşmuşdum, ancaq, mənə mütə nikahından da xəbər ver. O haqq olan bir şey ola bilərmi?" imam a.s dedi: "SubhanAllah! Allah azzə və cəllənin kitabında "İstifadə etdiyiniz qadınların mehrlərini lazımi qaydada verin!" (Nisa, 24) ayəsini oxumamısanmı?" Əbu Hənifə dedi: "Allaha and olsun mən bu ayəni sanki heç oxumamışım."
Kuleyni r.a, "əl-Kafi", 5/271, hədis 5-6
Kuleyninin burada nəql etdiyi ilk hədisi Şeyx Tusi r.a "Təhzib əl-Əhkam", 7/250-251, hədis 1079 və 1082-da Kuleynidən rəvayət etmişdir. Hədislərin raviləri siqa (güvənilir) və isnadları da müttəsildir.. Şeyxul İslam Əllamə II Məclisi r.a "əl-Kafi" şərhində hədis haqqında deyir:
الحديث السادس: حسن
6-cı hədis: həsən
II Məclisi r.a, "Miratul Uqul", 20/225
2. sünnq mənbəli hədislər: ayənin təfsiri haqqında sünni alimlərdən Təbəri və Hakim başda olmaq üzrə bir çox mühəddis və təfsirçi səhabə və tabeinlərdən xəbərlər rəvayət etmişdir.
şəkildə gördüyünüz sünni təfsir, hədis və tarix alimi Təbərinin "Təfsir ət-Təbəri" adlı kitabıdır, işarələdiyiniz yerdə bu ifadələr var:
حدثنا محمد بن الحسين قال: حدثنا أحمد بن مفضل قال: حدثنا أسباط, عن السدي: "فما استمتعتم به منهن إلى أجل مسمى فآتوهن أجورهن فريضة ولا جناح عليكم فيما تراضيتم به من بعد الفريضة" فهذه المتعة: الرجل ينكح المرأة بشرط إلى أجل مسمى, ويشهد شاهدين, وينكح بإذن وليها, وإذا انقضت المدة فليس له عليها سبيل, وهي منه برية, وعليها أن تستبرئ ما في رحمها, وليس بينهما ميراث, ليس يرث واحد منهما صاحبه
mənə Məhəmməd b. Hüseyin danışdı, dedi: mənə Əhməd b. Mufazzal danışdı, dedi: Əsbat mənə Süddidən "İstifadə etdiyiniz qadınların mehrlərini lazımi qaydada verin." (Nisa, 24) ayəsi haqqında danışdı, dedi: "bu mutə (nikahı)-dır. Mutədə adam bir qadını, müəyyən bir müddət üçün vəlisinin icazəsini alaraq və iki də şahid tutaraq evlənər. Müddət bitdikdən sonra artıq kişinin, o qadının üzərində heç bir haqqı qalmaz. Ancaq qadının bətninin təmiz olduğunu başa düşülməsini gözləməsi lazımdır. Belə bir nigahla evlənənlər bir-birlərinə varis ola bilməzlər. "
حدثني محمد بن عمرو قال: حدثنا أبو عاصم, عن عيسى, عن ابن أبي نجيح, عن مجاهد: فما استمتعتم به منهن, قال: يعني نكاح المتعة
mənə Məhəmməd b. Əmr danışdı, dedi: Əbu Asim mənə İsadan, o ibni Əbu Nəcihden, o da Mücahiddən "İstifadə etdiyiniz..." (Nisa, 24) ayəsi haqqında danışdı, dedi: "yəni mutə nigahı"
حدثنا حميد بن مسعدة قال: حدثنا بشر بن المفضل قال: حدثنا داود, عن أبي نضرة قال: سألت ابن عباس عن متعة النساء. قال: أما تقرأ "سورة النساء"? قال قلت: بلى! قال: فما تقرأ فيها: "فما استمتعتم به منهن إلى أجل مسمى"? قلت: لا! لو قرأتها هكذا ما سألتك! قال: فإنها كذا
mənə Humeyd b. Məsədə danışdı, dedi: mənə Bişir b. Mufazzal danışdı, dedi: Davud mənə Əbu Nadradan danışdı, dedi ki: ibni Abbasdan qadınların mutəsi haqqında soruşdum, dedi ki: "Nisa surəsini oxumadın?" dedim ki: "Bəli, oxudum" dedi ki: "müəyyən müddətə istifadə etdiyiniz qadınların" (Nisa, 24) ayəsini oxumadın? Dedim ki: "xeyr! Əgər oxumuş olsaydım səndən soruşmazdım" ibni Abbas dedi ki: "o (mutə) budur."
حدثنا ابن المثنى قال: حدثني عبد الأعلى قال: حدثني داود, عن أبي نضرة قال: سألت ابن عباس عن المتعة, فذكر نحوه
mənə ibni Müsənna danışdı, dedi: mənə Əbdüləla danışdı, dedi: Davud mənə Əbu Nadradan danışdı, dedi: ibni Abbasdan mutə haqqında soruşdum... yuxarıdakı hədisin mislini zikr etdi.
حدثنا ابن المثنى قال: حدثنا محمد بن جعفر قال: حدثنا شعبة, عن أبي سلمة, عن أبي نضرة قال: قرأت هذه الآية على ابن عباس: فما استمتعتم به منهن. قال ابن عباس: "إلى أجل مسمى". قال: قلت: ما أقرؤها كذلك! قال: والله لأنزلها الله كذلك! ثلاث مرات
mənə ibni Müsənna danışdı, dedi: Mənə Məhəmməd b. Cəfər danışdı, dedi: Şöbə mənə Əbu Sələmədən, o da Əbu Nadradan danışdı, dedi: ibni Abbasa "istifadə etdiyiniz qadınların mehrlərini lazımi qaydada verin!" (Nisa, 24) ayəsini qiraət etdim. ibni Abbas "müəyyən bir müddətə" ifadəsini əlavə etdi. ona dedim ki: "Biz ayəsi belə oxumuruq" ibni Abbas 3 dəfə dedi: "vallahi, Allah onu belə nazil etmişdir"
حدثنا ابن المثنى قال: حدثنا أبو داود قال: حدثنا شعبة, عن أبي إسحاق, عن عمير: أن ابن عباس قرأ: "فما استمتعتم به منهن إلى أجل مسمى
mənə ibni Müsənna danışdı, dedi: Mənə Əbu Davud danışdı, dedi: Şöbə mənə Əbu İshaqdan, o da Umeyrdən danışdı, dedi: ibni Abbas bu ayəni "müəyyən müddətə istifadə etdiyiniz qadınların mehrlərini lazımi qaydada verin!" şəklində oxuyurdu.
حدثنا ابن المثنى قال: حدثنا ابن أبي عدي, عن شعبة وحدثنا خلاد بن أسلم قال: أخبرنا النضر قال: أخبرنا شعبة عن أبي إسحاق, عن ابن عباس بنحوه
mənə ibni Müsənna danışdı, dedi: ibni Əbi Adi mənə Şöbədən və yenə mənə Xalid b. Əsləm danşdı, dedi: mənə Nadr xəbər verdi, dedi: Şöbə mənə Əbu İshaqdan, o da ibni Abbasdan (yuxarıdakı hədisin) mislini xəbər verdi.
حدثنا محمد بن المثنى قال: حدثنا محمد بن جعفر قال: حدثنا شعبة, عن الحكم قال: سألته عن هذه الآية: والمحصنات من النساء إلا ما ملكت أيمانكم إلى هذا الموضع: فما استمتعتم به منهن, أمنسوخة هي? قال: لا, قال الحكم: وقال علي رضي الله عنه: لولا أن عمر رضي الله عنه نهى عن المتعة ما زنى إلا شقي
Şöbə dedi: mən, Hakəmə dedim: "(Nisa 24-cü) ayənin bu (mutəyə cəvaz verən) hissəsi mənsuxdur?" Hakəm dedi: "xeyr, Əli r.a buyurdu ki: "əgər Ömər muta nigahını qadağan etmiş olmasaydı, şəqilər müstəsna heç kim zina etməzdi."
Təbəri, "Təfsir ət-Təbəri", 6/587, Nisa 24-cü ayənin təfsiri
burada Təbərinin rəvayət etdiyi xəbərlərdən 3-ü tabeinlərin ayə haqqındaki təfsiridir. bunlar Suddi (1-ci hədis), Mücahid (2-ci hədis) və Hakəmin (sonuncu hədis) təfsirləridir və bunların hər birini Təbəri səhih sənədlərlə rəvayət edir. rəvayətlərin sənədindəki bütün raviler sünnü rical elminə görə siqa (güvənilir) və isnadlar müttəsildir.
Təbərinin digər nəql etdikləri isə ibni Abbas r.a ilə bağlı hədislərdir ki, bunlar 3 hədisdir. ibni Abbas r.a ilə əlaqədar olan hədislərdən birincisi (Əbu Nadra'nın mutə haqqında sualı) 2 sənəd ilə rəvayət edilmişdir və sənədi səhihdir, raviləri siqa (güvənilir) və isnadı müttəsildir.
ibni Abbas r.a ilə əlaqədar olan 2-ci hədis Əbu Nadra'nın Nisa 24-cü ayəsi ibn Abbasa oxuması və ibni Abbasın ayənin "müəyyən bir vaxta qədər" ifadəsi ilə birlikdə endiyini söylədiyi hədisdir ki, bu hədisi Hakim ən-Nişapuri də "Müstədrək" kitabında rəvayət etmişdir. Hakim və oun kitabını təhqiq edən əz-Zəhəbi hədis hakkıda deyirlər:
هذا حديث صحيح على شرط مسلم و لم يخرجاه
تعليق الذهبي قي التلخيص: على شرط مسلم
Hakim: "bu hədis Müslim şərtinə görə səhihdir lakin rəvayət etməmişdir"
əz-Zəhəbi: "Müslim şərtinə görə (səhih)"
Hakim ən-Nişapuri, "Müstədrək", 2/334, hədis 3192
mövzu haqqında ibni Abbas r.a-dan gələn 3-cü hədis isə ibni Abbas r.a-ın bu ayəni "müəyyən bir vaxta qədər" ifadəsi ilə qiraət etdiyini bildirir ki, bu hədis də 2 dəyişik sənəd ilə gəlmişdir.
vəlhamdulillahi Rabbil aləmin.