В чем проблема? Считаете ли вы, что Солнце неподвижно?

Коран доказывает, что Солнце движется и кто отвергает это отвергает Коран, следовательно, он кафир

Говорит ибн Усеймин в своем шархе на акыда аль-Васатыя: Если для того, что бы было видения Аллаха необходимо, что бы он был тело, то значит это так. Но мы точно знаем, что Он не похож на тела сотворенные, потому что Он сказал, что нет ничего ему подобного.
يقول ابن عثيمين في شرح الواسطية ، والرد عليهم : أنه إن كان يلزم من رؤية الله تعالى أن يكون جسما فليكن ذلك لكننا نعلم علم اليقين أنه لا يماثل أجسام المخلوقين لأن الله تعالى يقول : (( ليسى كمثله شيء وهو السميع البصير )) على أن القول بالجسم نفيا أو إثباتا مما أحدثه المتكلمون وليس في الكتاب والسنة إثباته ولا ننفي

ولا يستلزم من رؤية الله جل وعلا أن يكون جسماً، ولو كان لازم هذه الآية التي تدل على الرؤية أن يكون جسماً فليكن جسماً؛ لأن لازم الحق حق، ولكننا نتوقف في مثل هذا الكلام فلا ننفيه ولا نثبته.

onun sözləri burdadır...yaxşı oxu!

http://313news.net/f...amp;#entry13174

http://313news.net/f...amp;#entry13174

Sənin gözündə qatığ da qaradır, bala!

"бала" из Аль Ахзара! посмотрим, какие очки вы наденете, чтобы не видеть это

Искажение ваххабитами книги «Тафсир» Ибн Касира

Искажение ваххабитами книги «Тафсир» Ибн Касира (2)

Mən uzun müddətdir ki, forumdan uzaqlaşmalı olmuşdum, ona görə də üzrlü bilin!
Qaldı ki, İbn Kəsirin təfsirində guya kimlərinsə təhrif etməsi məsələsinə, o zaman bunu da qeyd edim ki, daha əvvəl göstərildiyi kimi əl-Buxaridəki məsələ təhrif deyildi, eləcədə Muhamməd Heykəlin kitabındakı da təhrif deyildi. Bunları da isbat elədik və göstərdik! İbn Kəsirin təfsirindəki də təhrif deyil, çünki göstərmək olar ki, İbn Kəsirin təfsirinin əlyazmasında da o şəkildə gəlmişdir...
İndi iddia edən iddia edir ki, İbn Kəsirin təfsirində kitabın çapında təhrif olunub, yəni guya sələfilər nəyisə təhrif edirlər, qoy iddia edən iddiasını isbat etsin ki, kitabın əslində həmin cümlə mövcudur.
Əgər iddia edən iddiasını isbat edə bilmirsə, o zaman qoy bunu etiraf etsin və daha sonra mən ona əlyazmadan göstərərəm və inşəAllah bu söhbət bağlanar!



В этом разделе запрещено писать на азери. В следующий раз повышу рейтинг!

Səhih Muslim kitab 5. Zəkat. hədis 2285.
İbn Abbas deyir ki, peyğəmbər (s) dedi: Adəm oğlunun sərvətlə dolu vadisi olsaydı o bundan birini də istəyəcəkdi. Onun qarnını torpaqdan savayı heç nə doldurmayacaq (14:13) və Allah Ona qayıdana qayıdır (14:14). İbn Abbas deyir: mən bilmirəm bunlar Quran ayələridir ya yox. Zuhayrdən gələn rəvayətdə deyilir: mən bilmirəm bunlar Quran ayələridir ya yox. Və o İbn Abbası zikr etmir. [/indent]
Gördüyünüz kimi peyğəmbərin vəfatından sonra səhabələr çaşbaş qalıblar, bilmirlər ki, bu ayələri Qurana yazsınlar, ya yox. Bilmirlər ki, bunlar Quran ayəsidi ya yox. Bəlkə ayədir, bəlkə də yox.

Səhih Muslim kitab 5. Zəkat. hədis 2286.
Əbu Musa Əşəri Bəsrədən qareləri dəvət edir. Onun dəvətinə üç yüz nəfər cavab verdi. O onlara dedi: Siz qaresiz (Quran oxuyan) və Bəsrə əhalisinin yaxşılarısız. Quranı tez tez oxuyun ki, o keçmişdəkilərin yadından çıxdığı kimi sizin də yadınızdan çıxmasın. Biz uzunluğu Bəraət surəsi boyda olan bir surə oxuyardıq, amma indi o mənim yadımdan çıxıb. Yadımda qalan yalnız onda olan bu ayədir: Adəm oğlunun iki sərvətlə dolu vadisi olsa o üçüncüsünü axtaracaq. Onun qarnını torpaqdan savayı heç nə doldurmayacaq. Həmçinin biz Müsabbihat surəsinə oxşar bir surəni oxuyardır ki, o da mənim yadımdan çıxıb. Ondan yadımda qalan yalnız bu ayələrdir:
Ey iman gətirənlər! Etməyəcəyiniz bir şeyi niyə deyirsiniz? (61:2)
Biz hər bir insanın əməlini öz boynundan asar və qiyamət günü (bütün əməllərini) açıq kitab kimi qarşısına qoyarıq. (17:3)

Fikir verin Əbu Musa deyir ki, biz Bəraət surəsi boyda (129 ayə) surəni oxuyurduq, amma indi o mənim yadımdan çıxıb. Əhli-sünnət deyir ki, bu ayələr nəsx olunub. Amma O (Əbu Musa) nəsxdən danışmır, demir ki, o surə nəsx olunmuşdur! Həmçinin mən ümid edirəm ki, siz bütöv surənin nəsx olunmasını iddia etmək fikrinə düşməyəcəksiz. Amma Əbu Musanın təkcə bu surə yox, həmçinin digər, Müsabbihat surəsinə oxşar bir surə də yadından çıxıb və məhz buna görə də o qareələri çağırıb ki, onlar Quranı təkrar etsinlər və camaat da onu eşitsin. O Müsabbihat surəsinə oxşayan surədən Əbu Musanın yadında yalnız iki ayə qalıb. Fikir versəz indi o ayələr Quranda ayrı ayrı surələrdədir.

"Adəm övladının qarnını yalnız torpaq doldurar" sözləri həqiqətdə peyğəmbərin sözləridir, lakin səhabələrdən bəziləri bunun Qurandan olduğunu zənn ediblər... Bunu bizlərə əl-Buxaridəki digər rəvayət izah etməkdədir:

حدثنا عبد العزيز بن عبد الله حدثنا إبراهيم بن سعد عن صالح عن ابن شهاب قال أخبرني أنس بن مالك أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال لو أن لابن آدم واديا من ذهب أحب أن يكون له واديان ولن يملأ فاه إلا التراب ويتوب الله على من تاب وقال لنا أبو الوليد حدثنا حماد بن سلمة عن ثابت عن أنس عن أبي قال كنا نرى هذا من القرآن حتى نزلت ألهاكم التكاثر

"Ənəs bin Malik bizə xəbər verdi ki, Allahın Elçisi - salləllahu aleyhi va səlləm - dedi: "Əgər Adəm övladının bir vadi qızılı olsaydı iki vadi qızılının olmasını istərdi, onun ağzını torpaqdan başqa heç bir şey doldurmaz. Allah tövbə edənin tövbəsini qəbul edər." Əbul-Vəlid bizə dedi: Həmməd bin Sələmə bizə Sabitdən, o da Ənəsdən, o da Ubey bin Kəbdən rəvayət edir: ""Əlhəkumət-təkəsur" ayələri nazil olana qədər, bunu biz Qurandan hesab edirdik."
İbn Hacər - rahiməhullah - "Fəthul-Bari" kitabında deyir:

"قوله كنا نرى بضم النون أوله أي نظن ويجوز فتحها من الرأي أي نعتقد

قوله : هذا لم يبين ما أشار إليه بقوله : هذا وقد بينه الإسماعيلي من طريق موسى بن إسماعيل عن حماد بن سلمة ولفظه " كنا نرى هذا الحديث من القرآن لو أن لابن آدم واديين من مال لتمنى واديا ثالثا الحديث دون قوله : ويتوب الله إلخ .

قوله حتى نزلت ألهاكم التكاثر زاد في رواية موسى بن إسماعيل " إلى آخر السورة " وللإسماعيلي أيضا من طريق عفان ومن طريق أحمد بن إسحاق الحضرمي قالا " حدثنا حماد بن سلمة " فذكر مثله وأوله " كنا نرى أن هذا من القرآن إلخ "

"Onun "biz bunu Qurandan hesab edirdik" sözləri, yəni zənn edirdik. Bunun etiqad edirdik anlamında olması da mümkündür.
Onun "bunu" sözünə gəldikdə isə, bununla nəyə işarə etdiyi aydın deyildir. əl-İsmayili bunu Musa bin İsmayıl yolu ilə Həmməd bin Sələmədən rəvayətində izah etmişdir: "Biz bu hədisi Qurandan sayırdıq: "Adəm övladının bir vadi malı olsaydı, ikincisini arzu edərdi..." və burada Allah tövbələri qəbul edir sözləri yoxdur.
Onun "Əlhəkumuttəkəsur" ayələri nazil olana qədər" sözünə gəldikdə isə, Musa bin İsmayılın rəvayətində isə "surənin axırına qədər" sözləri əlavə olaraq rəvayət olunmuşdur. İsmayilinin də Affan yolu ilə və Əhməd bin İshaq əl-Hadrəmi yolu ilə rəvayətində deyir: "Bizə Hamməd bin Sələmə rəvayət etdi: və bunun eynisini zikr etmişdir və bunun əvvəlində deyir: "Bunun Qurandan olduğunu hesab edirdik."

Daha sonra isə deyir:
"

ووجه ظنهم أن الحديث المذكور من القرآن ما تضمنه من ذم الحرص على الاستكثار من جمع المال والتقريع بالموت الذي يقطع ذلك ولا بد لكل أحد منه فلما نزلت هذه السورة وتضمنت معنى ذلك مع الزيادة عليه علموا أن الأول من كلام النبي - صلى الله عليه وسلم - ، وقد شرحه بعضهم على أنه كان قرآنا ونسخت تلاوته لما نزلت ألهاكم التكاثر حتى زرتم المقابر فاستمرت تلاوتها فكانت ناسخة لتلاوة ذلك وأما الحكم فيه والمعنى فلم ينسخ إذ نسخ التلاوة لا يستلزم المعارضة بين الناسخ والمنسوخ كنسخ الحكم والأول أولى وليس ذلك من النسخ في شيء

"
Onların bu hədisi Qurandan saymaqlarının səbəbi onun çoxlu mal toplamağa hərisli olmağı zəm etməsi və bu mal toplama işinə son qoyan ölümü günahlandırmaları mənasını ifadə etməsi idi, hər bir kəsdə bunun olması qaçınılmazdır. Lakin bu surə nazil olub bu mənanı və üstəlik daha ziyadə bir mənanı əhatə etməsi ilə, bildilər ki, birincisi peyğəmbərin - salləllahu aleyhi va səlləm - sözündəndir. Bəziləri isə bunun Qurandan olduğunu, lakin daha sona "əlhəkumuttəkəsur" surəsi nazil olduqda isə tilavətinin nəsx olunduğunu deyirlər, ikincisinin tilavəti davam etdi və birincisinin tilavətini nəsx etmiş oldu. Lakin hökm və məna qaldı, çünki tilavətin nəsx olunması hökm nəsində olduğu kimi nasix ilə mənsuxun bir-birinə zidd olmasını tələb etməz. Lakin birinci izah daha uyğundur, burada nəsx ilə əlaqədar bir şey yoxdur."
http://www.islamweb....p;bookhad=11780

Aydın olur ki, bəzi səhabələr peyğəmbərin həmin sözlərini Qurandan hesab ediblər, lakin daha sonra məsələ onlara aydın olmuşdur. Bununla da Əbu Musanın bu ayəni Quranın nəsxindən hesab etməsi şübhəsi aydın olur. İbn Abbasın sözlərinə gəldikdə isə, İbn Abbas həmin sözlərin öz zamanında mövcud olmuş Quranın bir hissəsi olub olmamasında şübhə etməmişdir. İbn Abbas bunun Quranın nəsx olmuş ayələrindən olub olmamasında şübhə etmişdir. Rəvayətdən aydın olur ki, İbn Abbas bu sözləri peyğəmbərin – salləllahu aleyhi va səlləm – özünə aid etmişdir və digər rəvayətlərə nəzər saldıqda görürük ki, bəzi kəslər (qeyri-səhabələr) bunun nəsx olunmuş ayələrdən olduğunu zənn ediblər. Zahir budur ki, İbn Abbas peyğəmbərin bu sözləri haqqında insanların dediklərini eşitdiyi üçün, həmin sözlərin Quranın nəsx olunmuş ayəsi olub olmaması barəsində şəkk etdiyini ifadə etmişdir. Yoxsa zənn edildiyi kimi həmin bu sözlərin Qurandan olub olmaması haqqında heç bir şəkki olmamışdır. Çünki mushafda sabit olmuş Quran bir məsələdir, ondan nəyin nəsx olunub olunmaması isə başqa məsələdir. əl-Alləmə əl-Ayni əl-Hənəfi “Umdətul-Qari” kitabında (23/46) deyir:

“قوله قال ابن عباس فلا أدري من القرآن هو أم لا يعني الحديث المذكور يعني من القرآن المنسوخ تلاوته”

“Onun “İbn Abbas dedi: “Bunun Qurandan olub olmamasını bilmirəm”, yəni sözü gedən peyğəmbərin hədisinin tilavətinin nəsx olunmuş Qurandan olmasını.”

Belə bir rəvayətin bir bənzəri İmam Əhmədin müsnəd əsərində gəlmişdir. Şeyx Şueyb əl-Ərnavut “Müsnəd Əhməd”də eyni rəvayətin təhqiqində (1/370) bu sözləri deyir:
“

وقول ابن عباس " فلا أدري أمن القرآن هو أم لا " كما جاء عند غير واحد ممن خرجه قاطع بنفي قرآنية هذا الكلام نفيا باتا لأن القرآن لا يمكن أن يثبت على الشك ولابد في إثباته من القطع بتلقي نصه عن رسول الله صلى الله عليه وسلم تلقيا متواترا ... . ثم ذكر أحاديث صحيحة فيها أنه من كلام النبي صلى الله عليه وسلم مثل ما عند البخاري 6439و6440 وقال : وقد وردت أحاديث عن غير واحد من الصحابة وفيها أن هذا كان قرآنا ثم نسخ وكلها ضعيفة لا تصح لا تناهض الروايات الصحيحة السابقة منها ما عند مسلم 1050 من حديث أبي موسى ... وضعفه لحال سويد بن سعيد

İbn Abbasın "Bunun Qurandan olub olmadığını bilmirəm" sözü bu kəlimənin Qurandan olmasını qəti inkar edir, çünki Quranın şəkk üzərində isbat olunması mümkün deyildir, onun isbatında peyğəmbərdən açıq şəkildə gəldiyi qəti və mütəvatir olaraq bilinən elmlə bilinməlidir. Səhabələrdən bəzilərindən bu sözlərin Qurandan olması, sonra nəsx olunması haqqında rəvayətlər gəlmişdir, bunların hamısı zəifdir, heç biri səhih deyildir."

Bir də Quranda musəbbihat adlı bir surə yoxdur, musəbbihə təsbih ilə başlayan surələrə verilmiş addır. Hədisdə isə deyilir ki, "musəbbihə surələrindən birinə bənzər..."
Şiə alimləri özləri etiraf edirlər ki, Qurandan tilavəti nəsx olunmuş böyük həcm ayələr vardır. Məsələn, Əbu Əli ət-Tabərsi “Məcmə əl-Bəyan”da (1/409), Əbu Cafər ət-Tusi “ət-Tibyan”da (1/394) bu barədə Zirr bin Hubeyş’in rəvayətini dəlil gətirmişdir.

Sən mənbəni göstərməklə bir igidlik etməmisən, sənin qəbahətin ondadır ki, sən rəvayətin özünü təhrif etmisən. İcazə ver mən bunu sənə göstərim:

Rəvayət tam olaraq belədir:
Əbu Ubeyd "Fədail əl-Quran"da dedi: "Əbu Muaviyə bizə Hişəm bin Urvə'dən, o da atasından rəvayət etdi; dedi: "Aişədən Qurandakı ləhn barədə soruşdum. Allahın "İnnə həəzəəni lə səəhiraani" ("Taha 63) və "val-muqiminəs-saləətə val-mu'tunəz-zəkətə" (ən-Nisa, 162) və "İnnəlləzinə əəmənu valləzinə həədu vas-saabiunə" (əl-Maidə, 69) sözləri haqqında soruşdum. Dedi: "Ey qardaşım oğlu! Bu katiblərin işidir, yazarkən xəta ediblər." Bu isnad şeyxeynin şərtinə görə səhihdir."
Hər şeydən əvvəl bu rəvayətdə heç bir problem yoxdur, rəvayəti doğru anlamaq lazımdır. Bu rəvayətlər qiraətlərdəki fərqlərlə bağlı bir rəvayətdir. Təhriflə əlaqədar deyildir. Xüsusilə də ərəb dilindəki "irab" babı ilə bağlıdır və məhz buna görə də əs-Suyuti bu rəvayəti "ərəb dilinin mərifəti" babında gətirmişdir.
Onu da qeyd etməliyəm ki, İmam əs-Suyuti özü insanların bu rəvayətlərdən yanlış anladıqları şübhələri inkar etmişdir, bu və buna bənzər rəvayətləri nəql etdikdən sonra buna bir çox yöndən cavab vermişdir. əs-Suyuti bu rəvayətlərdən sonra deyir:
"Bu rəvayətlər çox problemlidir. Səhabələr insanların ən fəsihləri olduğu halda, hələ Quranı demirik, danışıqlarında belə ləhn etdiklərini necə zənn etmək olar?! Üstəlik peyğəmbərdən – salləllahu aleyhi va səlləm - nazil edildiyi şəkildə öyrəndikləri Quranda, onu hifz etdikləri, hifzlərini dəqiqləşdirdikləri və kamilləşdikləri halda ləhn etmələrini necə zənn etmək olar?! Üçüncüsü isə onların hamısının xəta üzərində razılaşmalarını və bunu o şəkildə yazmaqlarını necə zənn etmək olar?! Dördüncüsü isə onların bundan xəbərdar olmamaqlarını və bu xətalardan geri dönməməklərini necə zənn etmək olar?!..." ("əl-İtqan", səh: 1241)
Bu sözlərindən sonra hər bir rəvayətin cavabını vermişdir. Digər rəvayətlərin zəifliyini, sənədində zəiflik, iztirab və inqita olduğunu deyir. Aişənin hədisi haqqında isə deyir: "İbn Əştəh buna cavab vermiş və İbn Cubəra "Şərhur-Raiyə" kitabında ona tabə olmuşdur. Beləki (Aişənin) "xəta ediblər" sözünün mənası budur ki, onlar insanları bir hərf üzərində toplamaq məqsədi ilə yeddi hərfdən ən yaxşısını seçməkdə xəta ediblər, yoxsa onların yazdıqlarının xəta olması, caiz olmaması mənası qəsd olunmur." ("əl-İtqan", səh: 1246)
Çünki "innə həəzəəni ləsəəhiraani" Nafi'nin qiraəti ilə gəlmişdir və bu, səhih qiraətlərdən biridir. (bax: "əs-Səb'ə", səh: 419; "ən-Nəşr", 2/320) Yəni "innə" muşəddəli olaraq gəlmişdir və "həəzəəni" ismu-işarəsi isə "əlif" ilə yazılmışdır, halbuki qureyş bu şəkildə oxumur. Qureyş "həəzeyni" şəklində oxuyur. Ola bilsin ki, Aişə - radiyallahu anhə - bunun qureyş ləhcəsi ilə yazılmasını xoş görmüş, digər ləhcələr ilə yazılmasını uyğun görməmişdir.
Əgər əlimizdəki Hafsın Asimdən rəvayətinə nəzər salsaq görərik ki, "in həəzəəni ləsəəhiraani" şəklində oxuyuruq. Bu eləcədə digər qari İbn Kəsirdən rəvayət olunmuşdur. Digər qarilər isə "innə" olaraq, yəni "nun" hərfini təşdid ilə oxumuşlar. Eləcədə Əbu Amr'dan başqa bütün qarilər "həəzəəni" sözünü "əlif" ilə oxuyublar, yalnız Əbu Amr bunu "yə" ilə oxumuşdur. Fusha'da təsniyyə nəsb və cərr olarkən yə ilə oxunur, innə isə öz ismini nəsb edir. Lakin "əlif" ilə yazılış isə ərəblərdən Kinənə'nin lüğətidir, onlar təsniyyədəki əlifi istər mərfu olsun, istər mənsub, istərsə də məcrur olsun həmişə əlif üzərində məbni olaraq deyirlər. Nəhvilərdən digərlərinə görə isə burada damiruş-şan həzf olunmuşdur. Təbii ki, bu yazdıqlarımı nəhv elmini anlayanlar anlayacaqlar.
Lakin bununla belə bu yazdıqlarımız ravinin zikr etdiyi üç ayədən birincisi haqqında keçərlidir. Qalan iki ayədə isə heç bir problem yoxdur, çünki onların rəsmi haqqında bütün qarilər icma etmişdir. Lakin istənilən halda yuxarıda əs-Suyuti'nin verdiyi cavablar hədisin səhih olduğunu fərz etdiyimiz hala aiddir. Lakin hədis səhih deyildir. əs-Suyuti burada sənədin zahirinə baxaraq hökm etmişdir, çünki ravilər şeyxeynin ihticac etdiyi ravilərdir. Üstəlik əs-Suyuti təshihdə mütəsahil olaraq tanınmışdır. Hədis isə sadəcə ravilərin siqa olması ilə səhihləşmir. əs-Suyuti'nin "əl-İtqan" kitabının mühəqqiqləri bu barədə deyirlər:
"Yalnız burada Əbu Muaviyyə'nin, Hişam bin Urvə'dən rəvayətləri tənqid olunmuşdur. İmam Əhməd – rahiməhullah – onun haqqında deyir: "Onun Hişam bin Urvədən hədislərində iztirab vardır." (bax: "Hədyus-Səri", səh: 438; "Təhzib ət-Təhzib", 9/139) Əbu Davud deyir: "Əbu Muaviyyə, əl-Aməşin hədisini rəvayət edərsə xətaları çoxalar, Hişəm bin Urvə'dən rəvayətində xəta edir." Və onu Kufədəki mürciələrin başçısı olaraq vəsf etmişdir. (bax: "Suələt əl-Acurri li Əbi Davud", 3/160, 147) Bu rəvayətin də onun xətalarından olması ehtimalı güclüdür. İbn Şəbəh isə bunu "Tarixul-Mədinə" kitabında (3/1013) Əli bin Məshər vasitəsilə rəvayət etmişdir. O isə siqadır, lakin kor olduqdan sonra qərib xəbərlər rəvayət etmişdir. Buna görə də İmam ət-Tabəri təfsirində (7/684), İbnul-Ənbəri "ər-Raddu alə Mən Xaləfə Mushaf Osman" kitabında, əz-Zəccəc "Məanil-Quran" kitabında (2/131), İbn Teymiyyə "Məcmu əl-Fətava"da (15/252) və məşhur lüğət alimi İbn Hişam "Şərh Şuzur əz-Zəhəb" kitabında (səh: 51) Aişədən rəvayət olunan bu xəbəri münkər hesab ediblər.
İstənilən halda bu rəvayəti səhih saysaq da, saymasaq da, rəvayətdə zikr olunan ayələrin heç birində ləhn yoxdur. əl-Fəth rəvayəti elə həlləm-qullam tərcümə edib ki, onun rəvayətini oxuyan elə zənn edir ki, torbada siçandan, pişikdən bir şeylər vardır...Bu isə ondan irəli gəlir ki, əl-Fəth ingilis saytlarına əsaslanır. Onu qınamıram, lakin gələn dəfə diqqətli olmasını xahiş edirik...

Onu da qeyd edim ki, ləhn qrammatik xətaya deyilir. Yəni ərəblərin danışıqlarında qaydaya uyğun olmadan danışmaq ləhndir.
İstənilən halda görürük ki, bu rəvayətin təhrif ilə heç bir əlaqəsi yoxdur, heç yaxın belə düşmür. Rəvayət qiraətlər ilə əlaqədardır.

əl-Fəth
Bu yazdıqlarına cavab axtarırsan?
Bütün bu gətirdiklərin heç bir şəkildə Quranın təhrifinə dəlalət etmir...
səbrli ol, Allahın izni ilə sənə bunu izah edəcəyik!

Bu mövzunu inşəAllah yavaş-yavaş həll etməyə çalışaq. Ona görə də xahiş edəcəm ki, bir rəvayətdən qurtarmamış digər rəvayətə keçməyək. Çünki əks təqdirdə mövzu bir-birinə qarışacaq.

Həşim bin Ürvə deyir: Mən Həzrəti Aişədən Quranda olan səhvlər haqda soruşdum, misal üçün Allah-təala Quranda deyir əl Muqamin, amma oxunmalıdır ə’al Muqimin, digərləri deyirlər: əl Manan, amma oxunmalıdır əl Munin, üçüncüsü də ki, biz oxuyuruq əl Sabun, amma oxunmalıdır əl Sabin. Həzrəti Aişə dedi: Bu o Quranın üzünü köçürənlərin səhvidir. (Süyuti “əl-İtqan” cild 1 səh 183-184)
Süyuti bu hədisi Buxari və Müslimin şərtlərinə əsasən səhih adlandırıb.

Bu gətirilmiş birinci rəvayətdir. Sözün düzü bu rəvayəti oxuyan bir şey anlaması mümkün deyildir. Muqamin nədir? Rəvayətdə harda muqamin yazılıb? Sonra əl-Mənan, əl-Munin hardan çıxdı, nə deməkdir? Sonra əs-Sabun və əs-Sabin nədir?
İndi bir şeyi burada qeyd edim. Bütün bunlar göstərir ki, əl-Fəth özünün belə nə tapdığını və nə yazdığını anlamır. İndi qoy əl-Fəth yazdığı bu rəvayətə aydınlıq gətirsin və mənim nəyi qəsd etdiyimi daha da yaxşı izah edəcəm. Allahın izni ilə!
Dediyim kimi, rəvayətləri bir-bir həll etməyə çalışaq!

İnsanlarla mübahisə etdikdə iki növ insanla qarşılaşmışam. Birinci növ insan cahilliyini boynuna alır, lakin öz bildiyini tərk etmək istəmir..müəyyən səbəblərə görə. İkinci növ insanlarda isə mürəkkəb cahillik müşahidə etmişəm, onlar nəyisə bildiklərini zənn edirlər, belə insanlarla mübahisə etdikdə onların dəlili yalnız qışqırmaq, hay-küy qoparmaq, dəxli olmayan şeyləri ortaya atmaq və ya sadəcə çox danışmaqla qarşı tərəfi yormağa çalışmaqdır. Abu Sufyan, sən də elə onlar kimi hərəkət edirsən! Səbrli ol və bir məsələni bitirməmiş yazıb tökürsən ortaya...kopyalayıb doldurursan, elə zənn edirsən ki, nə qədər çox yazsan o qədər sözün güclü olacaq! Bir də mən sənin üçün tərcümə bürosu açmamışam burda ki, sənin yazılarını tərcümə edim. Arada bir internetə girib yazılarına göz atıram və imkan daxilində ortaya atılmış şübhələrə cavab verirəm.
Elə düşünmə ki, sənin çaldığınla oynamağa həvəsliyəm...əgər bu şəkildə davam edəcəksənsə, o zaman məncə bu müzakirəni elə burdaca dayandırmaq məsləhətlidir. Çünki bütün mövzunu yazılarınla korlayırsan, əgər elm tələbəsisənsə yazılarında elm ədəbini gözlə və ortaya söz atıb “bunun tərcüməsini sən elə!”...”bunun sənin üçün saxlamışam..” deyərək sözlərlə oynama. Bura show deyil. İnanıram ki, bir çox müsəlmanlar bura haqqı axtarmaq üçün gəlirlər. Elə deyilmi?!

Yaxşı keçək əsas məsələlərə!

Birinci: Hamməd bin Sələmə...

Yazılarımda heç bir yerdə Hamməd bin Sələmə’nin zəif ravi olduğunu deməmişəm. Açıq şəkildə yazmışam ki, Hamməd bin Sələmə Muslimin ravilərindəndir, bu isə o deməkdir ki, siqadır.
İkincisi isə ravinin siqa olması onun rəvayət etdiyi hədislərin hamısının qəbul olunması anlamına gəlmir. Hədis elmini bilən bunu bilir!
Allaha şükür ki, yazılarımda diqqətliyəm və nə yazdığımı bilirəm...Hamməd bin Sələmə elə bir ravidir ki, onun haqqında mövcud olan şübhələr səbəbi ilə əl-Buxari onun rəvayətini tərk etmişdir. Yəni, onu ihticac üçün tərk etmişdir, lakin mutabiatda istifadə etməsi isə onu rəvayətlərinin qəbul olunması anlamına gəlmir. əl-Buxari kitabında tənqid olunmuş raviləri mutabiatda istifadə edir. Sənin əl-Hafiz İbn Hacərdən gətirdiyin sözlər də mənim dediyimi təsdiq edir. Sən belə yazmısan:
لم يخرج عنه البخاري معتمدا عليه بل استشهد به في مواضع ليبين أنه ثقة وأخرج أحاديثه التي يرويها من حديث
Buxari ona e`timad etdiyi halda ondanrəvayət etməyib, Lakın digər yerlərdə isə onun siqə(güvənilr, etimadlı, fısqırıq) olduğunu bəyan etmək üçün onu şahid kimi gətirib və ondan hədislər rəvayət edib......................

Tərcüməni oxuyan elə başa düşür ki, əl-Buxari Hamməd bin Sələməyə etimad edir, lakin İbn Hacər ərəbcə belə demir. İbn Hacər deyir ki, “əl-Buxari ondan etimad etdiyi bir ravi kimi heç bir hədis rəvayət etməmişdir, lakin bəzi yerlərdə onu şahid qismində gətirmişdir ki, onun siqa olduğunu bəyan etsin!” Aydın olur ki, əl-Buxari bir ravi kimi ona etimad etməmişdir, çünki ətrafında çox şübhələr vardır. Muslim isə onun Sabit’dən rəvayətlərini qəbul etmişdir. Məncə yuxarıda bunu geniş şəkildə izah etmişəm. Bir də əl-Buxari’nin Hamməd bin Sələməni tərk etməsi mənim sözüm deyil, İbn Tahir və digər hədis alimlərinin sözüdür. Əgər Hamməd haqqında mövzu açmaq istəyirsənsə, buyur başqa bir mövzu aç və sənə orada daha geniş material verim!
Amma elə atmosfer yaratmağa çalışma ki, guya mən Hammədi zəif çıxarmışam və hədisi buna görə zəif saymışam. Əgər belə düşünürsənsə, o zaman mənim yazdıqlarımdan bir şey anlamamısan.
Qısaca desək, Hamməd siqa ravidir (baxmayaraq ki, bəziləri onu yalanda ittiham ediblər, lakin mən onun siqa olduğunu qəbul edirəm) və onun siqa olması hədisi səhih çıxarmır. Problem onun basralılardan rəvayətindədir və onun hafizəsinin korlanmasındadır.
İkincisi isə yuxarıda hədis alimlərimizin hədis haqqındakı hökmlərini yazdım və sitat gətirdim ki, ravilərin hamısı siqa olsa da, hədis münkərdir.
Bir də hədis yalnız Hamməd bin Sələmə ilə bağlı deyil, ortada digər problemlər də vardır.

Yazılarından görmək olar ki, sənin hədis elmi haqqında özünəməxsus anlayışın var. Nə vaxtdan hansısa ravinin çox hədis rəvayət etməsi onun rəvayətlərinin güclü olması anlamına gəlir?! O qədər ravi var ki, çoxlu hədislər rəvayət edib, lakin bununla belə hədis uydurmada ittiham olunub...bunu bilmən lazımdır!

Bir mövzuya bir anda on mövzu qatırsan. Bilmək olmur ki, sən burada nəyi müzakirə etməyə çalışırsan?
Bu mövzuda ortaya çıxan suallar bunlardır:
1.Əhli-Sünnət həqiqətən də Allahın məxluqa bənzəməsinə etiqad edirmi? Bəs qəbul etdikləri o hədislər haqqında nə deyirlər?
2. əl-Qadi Əbu Yalə kimdir? Nədə ittiham olunub? Onun haqqında deyilənlər doğrudurmu?
3.Hamməd bin Sələmənin rəvayət etdiyi bütün hədislər qəbul olunmalıdırmı?
4.Ortaya o qədər Quran ayələri gətirib hamısı haqqında aydınlıq tələb olunur!
5. Əl məsələsi Quranda necə gəlib, niyə bəzi yerdə mufrəd, bəzi yerdə musənnə, bəzi yerdə isə cəm siğəsi ilə gəlmişdir?
6. əl-Əydu sözü əl kökündənmi əmələ gəlir? əl-Cövhəri deyir ki, ayədəki əl-əyd sözü “yəd” sözünün cəmidir. Yəd sözünün “fə”sinin həmzəli olduğunu da deyənlər vardır! Bütün bunlara necə cavab vermək olar?

Bu ağlımda olan suallardır...dediyim kimi bu metod hay-küy salanların metodudur. Niyə normal şəkildə müzakirə edə bilmirsən?! Hər bir mövzunu ayrılıqda müzakirə etməyə hazıram. Lakin hər bir mövzuda belə qarmaqarışıqlıq olacaqsa, indidən deyirəm ki, faydasız şeylərə girməyi xoşlamıram...

Bu mövzunun məğzi budur ki, əhli-sünnət alimləri sifətlər və ya mütəşabihlər haqqında nə deyirlər? Onlar həmin sifətləri qəbul etməklə Allahı məxluqa bənzədirlərmi? Əsl sual budur!
Sualın da cavabı yuxarıda verildi. Qısaca izah etdim ki, heç bir əhli-sünnət alimi Allahı məxluqa bənzətmir, onlar ilk növbədə həmin sifətləri anlamağa çalışmırlar, qaldı ki, bu sifətləri məxluqa bənzətsinlər.
Onların kitablarında tez-tez bu sözlərlə qarşılaşırsan: “Bütün bu sifətlər Allaha layiq kamillik sifətləridir...” “Bizim bu sifətləri anlamamız onları inkar etməyə səbəb ola bilməz!” “Bu sifətləri dəlil olmadan təvil etmək olmaz!” “Allaha bənzər, tay, misal ola biləcək heç bir şey yoxdur.” “Allah hissələrə bölünməz, orqanlardan ibarət deyildir, onu heç bir şey əhatə etməz, nə məkan, nə də zaman...və sair və ilə axir...”

Sənin sualına bir daha cavab verirəm.
Quranı Kərimdə “əl” sifəti üç şəkildə gəlmişdir. Birinci tək olaraq gəlir:
وَقَالَتْ الْيَهُودُ يَدُ اللَّهِ مَغْلُولَةٌ
“Yəhudilər dedilər ki, Allahın əli bağlıdır.”
Digər ayələrdə isə “musənnə” olaraq gəlmişdir:
لِمَا خَلَقْتُ بِيَدَيَّ
“İki əlimlə yaratdığıma…”
بَلْ يَدَاهُ مَبْسُوطَتَانِ
“Əksinə iki əli də açıqdır..”
Başqa ayələrdə isə cəm şəklində gəlmişdir:
مِمَّا عَمِلَتْ أَيْدِينَا
“Əllərimizin etdiklərindən...”
Sual verən soruşdu ki, nə üçün Allah əllər sözünü cəm şəklində işlədir və onun dediyinə görə “cəm” şəkli ərəb dilində ən az üç sayına dəlalət edir.
Bunun cavabı belədir: Kəlimənin musənnə şəklində gəlməsi açıq bir nassdır. Mufrəd şəkildə gəlməsi isə “cins” ifadə edir və ərəblər mufrəd şəklini sayca daha çox şey üçün istifadə edərkən bununla cins qəsd olunur.
“Əl” sözü isə cəm şəklində gəlməsinə baxmayaraq, yenə də “iki” sayına dəlalət edir. Bunu iki yöndən izah etmək olar.
Birinci: Lüğət alimlərindən bir qrupa görə cəm şəkli say etibarı ilə ən azı “iki”yə dəlalət edir. Yəni, onlara görə ikini qəsd edərək cəm şəklini istifadə etmək olar və bunun üçün Qurandan bəzi ayələri dəlil gətirirlər: məs Allahu Taələ Quran Aişə və Hafsa barəsində deyir:
إن تتوبا إلى الله فقد صغت قلوبكما
“Əgər Allaha tövbə etsəniz. Çünki qəlbləriniz meyl etmişdir..”
Burada Allah iki qəlbə cəm şəkli istifadə etmişdir. Aydındır ki, Aişənin bir qəlbi və Hafsanın da bir qəlbi mövcuddur və iki nəfərin iki qəlbi olacaqdır. Alimlərin bu qrupuna görə cəm şəkli ən az “iki” sayına dəlalət edir. Lakin lüğət alimlərinin əksəriyyəti onlarla razılaşmırlar. Onlara görə yuxarıdakı ayə və digər bəzi ayələr nəhv illətinə görə cəm şəklində gəlmişdir. Onlar deyirlər: Əgər müsənnə cəm damirinə və ya müsənnə damirinə izafə olunarsa, sözü müsənnə deyil, cəm şəklində söyləmək daha fasihdir, lakin müsənnə olaraq da söyləmək olar. Yəni “قلوبكما” daha fasihdir və bu, Quranda gəlmişdir. Lakin “قلباكما” şəklində də söyləmək olar.
Əgər birinci qrup alimlərin sözünə dayansaq, ortada heç bir işkal qalmır, çünki onlara görə cəm şəkli ən az “iki” sayına dəlalət edir. Lakin lüğət alimlərinin əksəriyyətinə əsaslansaq, onların izah etdikləri kimi “أَيْدِينَا” sözündə də “iki əlimiz” anlaşılmalıdır. Bunun cəm şəklində gəlməsinin səbəbi isə yuxarıda söylədiyim kimi, cəm damirinə izafə olması səbəbilədir. Yəni “bizim iki əlimiz” sözü daha fasih dildə “أيدينا” şəklində deyilir. Lakin “يدانا” şəklində də söyləmək olar.
Bu izah etdiklərim lüğət baxımından yanaşmadır. Şəri yanaşma isə fərqli mövzudur.
Daha sonra isə sual verən başqa bir ayəni ortaya atmışdır.
والسماءَ بَنيناها بأيْدٍ
“Səmanı da qüvvəmizlə bina etdik!”
Onun iddiasına görə buradakı “أيد” sözü “əl” sözünün cəm şəklidir. Mən isə belə bir iddianın qafillik olduğunu dedim və ona qısa bir izah verdim. Əksinə o, mənim dediyim izah üzərində düşünsəydi heç bir problemi qalmazdı. Lakin öz adəti üzərinə inadkarlığına davam etdi. “Abu Sufyan ordusu” daha sonra öz sözünü dəstəkləmək üçün lüğət alimlərindən olan əl-Cövhərinin sözünü gətirmiş və daha sonra böyür-başını düzəltmək üçün Vasif Məmmədəliyev ilə Ziya Bünyadovun tərcüməsini misal vermişdir.
Qaldı ki, “əl-Cövhəri” məsələsinə...Abu Sufyan ordusu yenə bununla elə təəssürat oyatmaq istəyir ki, sanki bu məsələdə alimlər arasında ixtilaf vardır. Lakin həqiqət belədir ki, alimlər arasında məsələdə ixtilaf yoxdur. Bunu bir neçə cür izah edəcəm inşəAllah!
Lüğət alimləri əl-Cövhərinin “əs-Sihəh” əsərini çox tərifləmişlər, lakin bununla belə orada xətaların və vəhmlərin də olduğunu qeyd ediblər. Əlsində “əs-Sihəh” əsərinə iyirmidən çox alim haşiyə və ixtisarlar yazaraq düzəlişlər ediblər.
Və “Kəşf əz-Zunun” sahibi deyir: “İmam Əbu Muhamməd Abdullah bin Bəri “əs-Sihah” kitabına haşiyə yazmış və bu haşiyəsində “şin” hərfinə qədər çatmışdır. Deyirlər: Adını “ət-Tənbih val-İfsah ammə vaqaə min əl-Vəhm fi Kitəb əs-Sihəh” qoymuşdur.”
İmam ibn Bəri bu kitabını yazaraq əl-Cövhəri’nin bir çox xətalarına düzəliş etmişdir. “əs-Sihəh” kitabına ondan başqa alimlər də haşiyələr yazmışdır. Bu alimlərin adları üçün “Kəşf əz-Zunun” kitabında əl-Cövhəri’nin tərcümeyi halına müraciət et. Bu kitabı bir də İmam Muhamməd bin Əbi Bəkr bin Abdulqadir ər-Razi ixtisar etmiş və adını “Muxtar əs-Sihəh” qoymuşdur. Kitaba bir çox düzəlişlər etmiş və vəznləri tədbit etmişdir. əl-Cöhhəri’nin “əs-Sihəh” kitabında etdiyi xətalardan biri də məhz sənin gətirdiyin sözlərdir və İmam ər-Razi yuxarıdakı sözlərdən sonra deyir:
قلت قوله تعالى { بِأَيْد } أي بقوة وهو مصدر آد يئيد إذا قوي وليس جمعا ليد ليذكر هنا بل موضعه باب الدال وقد نص الأزهري على هذه الآية في الأيد بمعنى المصدر ولا أعرف أحدا من أئمة اللغة أو التفسير ذهب إلى ما ذهب إليه الجوهري من أنها جمع يد
“Deyirəm: Allahu Təalənin “biƏydin” sözünün anlamı “qüvvətimlə” deməkdir. Və bu söz bir şeyin güclənməsi üçün istifadə olunan “آد” və “يئيد” felinin məsdəridir. “Əl” sözünün cəm şəkli deyildir ki, burada qeyd olunsun, əksinə onun yeri “dəl” babındadır və əl-Əzhari bu ayə barəsində “əlƏyd” sözündə bir mənalı olaraq bunun məsdər olduğunu qeyd etmişdir. Lüğət və təfsir alimlərindən hər hansı birinin əl-Cövhərinin dediyi kimi bunun “əl” sözünün cəm olması görüşünü qəbul etdiyini bilmirəm.”
Məsələ aydındır, əl-Cövhəri xəta etmişdir. Çünki ərəb dilində belə bir şey ya məsmu’ olaraq, ya da qiyas olaraq bilinə bilər, lakin belə bir iddia heç bir qayda ilə uyğun gəlmir. Bu şübhələr bəzi avam mötəzili, qədəri, cəhmi firqələri tərəfindən ortaya atılmışdır. İmam Əbul-Həsən əl-Əşari – rahiməhullah – “əl-İbanə” adlı kitabında deyir:
وقد اعتل معتل بقول الله تعالى ( 1 / 130 ) : ( والسماء بنيناها بأيد ) من الآية ( 47 / 51 ) قالوا : الأيد القوة فوجب أن يكون معنى قوله تعالى : ( بيدي ) بقدرتي قيل لهم : هذا التأويل فاسد من وجوه :
أحدها : أن الأيد ليس جمع لليد لأن جمع يد أيدي وجمع اليد التي هي نعمة أيادي وإنما قال تعالى : ( لما خلقت بيدي ) من الآية ( 75 / 38 ) فبطل بذلك أن يكون معنى قوله : ( بيدي ) معنى قوله : ( بنيناها بأيد
“Allahu Təalənin “Səmanı da qüvvəmizlə bina etdik” ayəsinin dəlil gətirərək deyirlər ki, ayədəki “əlƏyd” sözü qüvvət anlamındadır, o zaman Allahın “iki əlimlə” sözü də “qüdrətimlə” mənasında olmalıdır. Onlara belə cavab verilir: Belə bir təvil bir neçə yöndən fasiddir:
Birinci: “əlƏyd” əl sözünün cəm şəkli deyildir, çünki “əl” sözünün cəm şəkli “أيدي“ -dir və nemət mənasında olan “اليد” sözünün cəm şəkli isə “أيادي” dir. Allahu Təalə “iki əlimlə yaratdığıma” deyərkən bununla “iki əlim” sözünün “qüvvət ilə bina etdik” sözündəki məna olması batil bir izahdır.” (əl-Əşari, “əl-İbanə” 1/129
)
Sual verə bilərlər ki, necə olur ki, əl-Cövhəri kimi alim belə xətaya yol verə bilir?! Buna belə cavab vermək olar:
Ola bilsin ki, bu xəta onun xətası deyildir, lakin tələbələrinin xətasıdır. Çünki məlumdur ki, əl-Cövhəri həyatının sonunda dəli olmuş və bu şəkildə vəfat etmişdir. Vəfat etdikdə “əs-Sihəh” kitabı vərəqlərdə qara-qura içində idi və onun tələbəsi bunu yenidən qələmə almışdır. “Əbcəd əl-Ulum” sahibi deyir (3/8) “Öldükdən sonra “əs-Sihəh” kitabı qaralama içində qaldı və onun tələbəsi İbrahim bin Salah bunu yenidən köçürdü və bir çox yerdə xətalar etdi.”
Digər səbəb isə alimlərin öz etiqadlarına uyğun olaraq lüğət elmində xətalı ictihadlar etməsidir. Belə misallar çoxdur və bunların ən çoxu isə əz-Zəməxşari kimi mötəzili alimin lüğət elminə mötəzilənin fikirlərini daxil etməsidir. Məsələn “bismilləh” sözündəki “bə” hərfinin istianə yoxsa musahəbə üçün olması barədə görüş. Əz-Zəmaxşari “əl-Kəşşaf”da bunun musahəbə üçün gəldiyini deyir, çünki mötəziləyə görə insan əməllərində sərbəstdir və buna görə də əz-Zəmaxşəri bunun istianə üçün olmasını uyğun görməmişdir. Yaxud da ona görə “لن” təbid ifadə edir, bu isə yenə onun mötəzili əqidəsi ilə bağlı olaraq lüğətə daxil etdiyi fikirlərdəndir. Ona görə də əl-Bilqini deyir ki, “əl-Kəşşaf” kitabından itizalat fikirlərini maqqaşla bir-bir çıxarmışdır.
Eyni şey əl-Cövhərinin şanı üçün də mümkündür, o da digər alimlər kimi etiqadına əsasən lüğət elmində xətalar edə bilər, xüsusilə də əgər bu sözü ondan başqa lüğət aliminin demədiyini bildikdən sonra xəta etməsində şübhə qalmır. Məlumat üçün onu da qeyd edim ki, əl-Cövhəri əqidədə mötəzili olmuşdur və ona təşəyyu nisbət olunur.
Lakin bütün bunları yazmağa daha əvvəldən ehtiyac yox idi, çünki mən sənə açıq-aydın bir dəlil verdim. Sənə dedim ki, heç bir alim bu ayəni mütəşabih ayələrdən saymır. Sən deyəsən mənim bu sözümü anlamamısan, sözümün mənası budur ki, əgər ayədəki “əlƏyd” sözü əl sözünün cəm şəkli olsaydı, o zaman alimlər bunu mütəşabih ayələrdən sayardılar, necəki “əl” sözünün keçdiyi digər ayələri mütəşabihlərdən sayırlar. Sənə dediyim bu izah mövzunun əvvəlindən sənə kifayət etməli idi, lakin görürəm ki, kifayət etməmişdir.
Daha sonra isə “yəd” sözünün “məhmuzul-fə” olub olmaması barədə ixtilaf olduğunu qeyd edirsən. İlk növbədə bunu nə üçün ortaya atdığını anlamıram, çünki “məhmuzul-fə” olsa da, olmasa da ixtilaf sözün ilk hərfində deyildir. İkincisi isə, bu sözün “məhmuzul-fə” olması barədə heç bir ixtilaf yoxdur. Əgər sən bununla ərəblərin “قَطَعَ اللهُ أَدَيْه” sözünü qəsd edirsənsə, bununla heç bir ixtilaf ortaya çıxmır. İbn Cinni rəvayət edərək Əbi Əli’nin belə dediyini nəql edir: “Bu bir şey deyildir!” Yəni, bunda heç bir dəlil yoxdur...Bunun üçün “Lisanul-Arab” kitabına bax.

Bir də burda "əl" sözünün haradan əmələ gəlməsi barədə bir dastandan danışdın, nəzərə alsaq ki, onsuzda vaxtının çoxunu boş-boş şeylər yazmaqla yazılarını çoxaldırsan, o zaman gəl tənbəllik etmə və həmin dastanı da yerləşdir. Görək nə dastanıdır...
Artıq bütün mövzunu qarışdırmısan bir-birinə və həmin dastanı burada yazmasan səninlə davam etmək fikrim yoxdur...
Üzümü tutub səmimi kəslərə bir söz demək istəyirəm. Mövzu boyu həs kəs göstərməyib ki, əhli-sünnət alimləri təşbihə və ya təcsimə inanırlar. İndi mən əhli-sünnət olaraq bu iddianı inkar etdim və bu barədə izah yazdım. Əgər kimsə bunun əksini sübut edə bilirsə, buyursun...onu da deyim ki, internete tez-tez gire bilmirem...vaxt olan kimi cavab yazaram. Lakin bu hayküyçü "Abu Sufyan ordusu" kimi etməməyi xahiş edirəm.
Allah amanında!

Qırmızı rənglə yalmız administrasiya yaza bilər. Sizə xəbərdarlıq edirəm! Qaydaları oxuyun.

Əssəlamu aleykum

Əbu Sufyan ordusu!
Sənin bunları gətirməklə nəyi isbat etmək istəyirsən?
Sənin burda yazdıqların içində bir çox savadsız iddialar var...məsələn, əl-Qadi Əbu Yalə - rahiməhullah - vahabi deyil, onu vahabi alimi saymaq cahillikdir. Bilən səbəbini çox gözəl bilir.
Sənin öyrənmək istədiyin nədir? Bu hədislər haqqında əhli-sünnət alimlərindən muhaqqiqlərin görüşü nədir?
Onların hədisin səhihliyi haqqında dedikləri sözləri öyrənmək istəyirsən?
Bu hədisləri qəbul edənlər onları zahiri mənasındamı qəbul edir, yoxsa təvil edirlər?
Yəni, sən nəyisə iddia edirsənsə, həmin iddianı bir qədər ətraflı yaz ki, oxuyan nə istədiyini anlasın!
Yazın tökürsən, ətrafında da bir iki çırtma çalanların var..özünü xoşbəxt hiss edirsən!
Əvvəla bilmək lazımdır ki, əl-Qadi Əbu Yalə mühəddis deyildir, fiqh alimdir və xüsusilə də onun İbtal ət-Təvilət kitabı tənqid olunmuş bir kitabdır, içində münkər hədislər rəvayət etmişdir. əz-Zəhəbi deyir: (Siyər Əaləm ən-Nubələ, 18/90) "Kitabında zəif və uydurma hədislər topladığı üçün aimlər ona qarşı çıxdılar..."
Qaldı ki, İmam Əhmədin sözlərinə və sən həmin sözləri burada tərcümə etmisən, lakin əziyyət olmasaydı kitabın təhqiqinə də baxıb görərdin ki, orada muhaqqiq yazır ki, sənədində tanımadığı ravı vardır. Ədalətli ol və tam araşdır.
İmam Əhmədə gəldikdə isə "əl-Muntəxab min İləl əl-Xalləl" (səh: 285)də İmam Əhməddən gələn rəvayətdə hədisin münkər olduğunu demişdir.
Qısacası...sənin burada yazdıqlarının hamısının gözəl cavabı vardır, lakin cədəldən qaçmaq istəyirəm...Nəyi sübut etmək istəyirsənsə aydın yaz!

Kürsi ilə Allah arasında dörd barmaq fərq olması barədə gələn hədislər də münkərdir. Bunu Şeyx əl-Albani – rahiməhullah – münkər hədislərdən saymışdır. Şeyx əl-Albani həm də “əs-Silsilə əd-Daifə” əsərində (rəq: 867) Allahın kürsidə oturması barədəki hədis barədə deyir: “ Uydurmadır” və sonrakı səhifədə deyir: “Xülasə budur ki, hədis bu məzmunla uydurmadır və hədisdə çox münkər bir söz vardır və bu, Allahın Tabərakə va Təalə kürsidə oturmasıdır. Belə bir sözün səhih bir hədisdə gəldiyini bilmirəm.”

Allahın 2 əli var deməklə yəni kəmiyyətdən istifadə etmək səncə artıq sayıla bilən cism təsəvvür etmək deyil?
Sağ əl, sol əl, ayaq, barmaq, göz ............deməklə qismlərə böldükdə cism təsəvvür etmək deyil? Ən azından Allahınızı sadalanan qismlərə bölməmisiniz?

أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّا خَلَقْنَا لَهُمْ مِمَّا عَمِلَتْ أَيْدِينَا أَنْعَامًا فَهُمْ لَهَا مَالِكُونَ

Məgər Bizim öz əllərimizlə onlar üçün davarlar(mal-qaranı) yaratdığımızı və özlərinin de onlara sahib olduqlarını görmürlərmi?!(Yasin-71)

Burada Allah 2 əlimlə yox, əllərimizlə yaratdıq deyir. Ərəb dilində bildiyin kimi cəm 3 və 3-dən artığa şamil olur. Siz isə deyirsiniz ki, Allahın məhz 2 əli, sağ əl və sol əli var. Bəs onda yuxarıdakı ayəni nəzərə alanda ən azından 3-cü əl barədə nə deyə bilərsən?

وَالسَّمَاء بَنَيْنَاهَا بِأَيْدٍ وَإِنَّا لَمُوسِعُونَ

Biz göyü əl ilə yaratdıq ve Biz onu genişlendiririk.(51-47)

Burda nə deyəcəksən? Allah tək əl ilə yaradıb?

Allahı unutqanlıqla, istehza etməklə, utanmaqla, xəstələnməklə və s. ilə vəsf edirsinizmi? Bu barədə ayə və hədislər var. Hələlik bunlara sənin tə`birinlə desək normal dildə cavab ver. İnşaAllah sonrası da olar.

Burada iki sual vermisən. Birinci sualına əsasən guya Allah "iki əl" sözünü zikr etmir, lakin əllərim sözünü zikr edir. Bunun üçün ayəni misal g
tirmisən. Lakin deyəsən digər ayəni unutmusan? Allahu Təalə İblisə deyir: ما منعك أن تسجد لما خلقت بيدي "İki əlimlə yaratdığıma səcdə etməyə sənə nə mane oldu?" Bu ayədə Allahu Təalə özü "iki əl" işlədərək məhdud say bildirmişdir.
Qaldıki/ cəm siğəsində gəlməsinə...bunda heç bir ziddiyət yoxdur/ bu ərəblərin dilində geniş yayılmışdır. Onlar "əllərimiz" deyirlər, lakin hamı bilir ki/ ərəblərin də digər millətlər kimi iki əli mövcuddur.

İkinci sualına gəldikdə isə, gətirdiyin ayədə ümumiyyətlə "əl" sözü işlənməmişdir. Ya sən ərəb dilindən qafilsən, ya da qafil olan biri səni aldatmışdır. "أيد" kəliməsi ilə "يد" kəliməsi arasındakı fərqi də bilmirsən. Birincisi "dəstək,qüvvə" anlamındadır...ikincisi isə "əl" deməkdir. Ona görə də heç bir alim sənin gətirdiyin həmin ayəni "mütəşabih"lər sırasına aid etməmişdir. Çünki ərəb dili baxımından orada heç bir işkal yoxdur.

Bir də qeyd edim ki, Abu Sufyan ordusu, sən məni tanımırsan...ona görə də yazılarında bir qədər tonunu aşağı sal! Sən mövzunu açanda elə bərk getmisən ki, sanki mövzu ilə nəyisə isbat edirsən. Nasibi və bunun kimi adlardan uzaq ol...nasibilik küfrdür, əgər belə edəcəksənsə, onda mən də sənin kimilərə rafizi adını yapışdıraram. Amma hələ ki, sənə heç bir şey demək istəmirəm, sənin ədalət və insafını gprmək istəyirəm.
"Fath" təkıb edir ki, mövzu normal diskussiya olsun!
Bir də xahişim budur ki, bir məsələ bitməmiş o biri məsələləri ortaya qatmayın. Linkləri orya atmayın, içinizdən insaflı, adil və elmli biriləri müzakirədə iştirak etsin ki, aləm bir-birinə qarışmasın! Bir də qərəzlilikdən uzaq olmağa çalışaq, bu haqqı axtaranların sifətidir. Ədəb və əxlaq normalarını gözləyək...müzakirəmiz belə davam edərsə, oxuyanlar yazılarımız xoşluqla oxuyar.

Abu Sufyan ordusu...səndə üz var öz aramızdır.
Mənə müxtəlif qamuslardan misal gətirib "əl" sözünün cəm şəklini isbat etmək istəyirsən. Ümumiyyətlə əgər iki sözün arasındakı fərqi bilirsənsə əl sözünün cəm şəklini mənə nə üçün isbat edirsən?! Sözünü çoxaltmaq üçün? Səsinə qüvvət vermək üçün?
Mən sənin hər bir söhbətinə cavab verməyə hazıram. Amma axı bu mövzu nə üçün açılıb? indi sən elə düşünürsən ki, burada hər nə sual yazırsansa mən onlara cavab verməyə borcluyam? Mövzuya aidiyyatı olmayan məsələləri ortaya atma! Qurandakı mütəşabih ayələrin təvili mövzusu başqa bir mövzudur. Sən isə bu mövzunu açmısan ki, əhli-sünnətin məxluqa oxşar bir ilaha ibadət etdiyini isbat etmək üçün... Ya iddianı isbat elə, ya da mövzunu qarışdırma!
Ərəb dilindəki cahilliyin ortadadır...boş yerə özünü öldürmə, hər şeydən əvvəl müzakirə ədəbini öyrən, sonra meydana atıl!
Yazılarını oxuyub nə yazdığını anlaya bilirik..."əl" sözünün cəmini mənim gözümə niyə soxursan? Daha əvvəl əl sözünün əmələ gəlməsi barədə dastandan dəm vururdun, indi isə ortada heç dəxli olmadan "əl" sözünün cəm şəklini isbat edirsən.

Nəsə..sən istirahət etsən bu forum da bir az istirahət edər!

al-Fath soruşur:
"Qardaşım, əgər ilk dövrün alimləri bu hədisləri səhih adlandırıblarsa bu o demək deyil ki, biz də bu gün onları o cür qəbul edirik. Bizdən fərqli olaraq Siz hədis əhlisiz və aqidənizi hədislər üzərində qurursuz. Bəs nəyə əsasən Siz Quran ayələrinin zahiri mənasını götürürsüz, amma hədisləri şərh edirsiz?"

Əgər sizin ilk dövr alimləriniz hədisləri qəbul edirsə və sizə görə bu problem deyilsə, o zaman nə üçün eyni məntiqi bizim üçün də tətbiq etmirsiz?! Yəni, Abu Sufyan burada bir iki şey nəql edir və bütün sünnilər Allahının sanki "cavan, üzü tüksüz, gur və buruq saçlı" olmasına etiqad etdiyini qələmə verir. Yoxsa burda yazdıqlarının nə faydası var ki?
Əhli-sünnət alimlərində belə bir qayda var. İstər Quran ayələri olsun, istərsə də səhih sünnət olsun! Qaydaya əsasən mütəşabih dəlilləri zahirinə görünə qəbul etmək lazımdır, lakin əgər dəlillər bunların təvilinə imkan verirsə, o zaman təvil edirik. Yəni, biz etiqad edirik ki, məhdud əqlimiz ilə Allahın dərk edə bilmərik və məhdud əqlimiz ilə Allahın özünü vəsf etdiyi şeyləri həqiq mənalarına oturda bilmərik. Belə şeylər yalnız dəlillərlə isbat olunur. Ona görə də qarşımızda bu gün mütəşabihlər haqqında saysız firqələr vardır və hər biri öz ağlına görə təvil edirlər. Biz isə ən əmin və ən arxayın yola üstünlük veririk. Bu isə daha yuxarıda izah etdiyim yoldur. Yəni, bütün bunların hamısına iman gətiririk...Allah iki əlimlə yaratdım deyirsə, biz də deyirik ki, Allah iki əli ilə yaratmışdır...Eyni zaman da çox güclü vurğu ilə vurğulayırıq ki, bu əl keyfiyyətini, həqiqətini bilmədiyimiz bir sifətdir. Şəkksiz, şübhəsiz ki, Allah cism deyildir, orqanlardan, hissələrdən ibarət deyildir. Heç bir şeyə bənzəməz...Kim onu məxluqa bənzədərsə küfr etmişdir və millətdən çıxmışdır. Bu çox sadə bir şeydir, lakin problem bizim ağlımızdadır... "əl" deyən kimi ətdən, sümükdən ibarət bir əl ağlımıza gəlir. Necəki şeytan deyən kimi ağlımızı iki buynuzlu, quyruqlu əcaib bir məxluq gəlmir. Çünki daha əvvəl belə bir şey görməmişik və öz ağlımıza uyğun şəkildə təsəvvür edirik. Necəki hal hazırda dünyanın ən fantaziyalı mütəfəkkirləri, yazarları science-fiction sahəsində kitab yazarkən yeni bir şey gətirə bilmirlər. Hamısı bir-birinə bənzəyir, şünki ağıl daha əvvəl gördüklərinə əsaslanır. Daha əvvəl dediyim kimi, bu sadəcə ağlımızın məhdud olmasından ibarətdir. İnsan öz ağlına əsasən Allahın ayələrini inkar etməkdən qorxmalıdır. Görəsən kim deyə bilər ki, Allah Adəmi iki əli ilə yaratmamışdır? Halbuki Allah özü bunu bizə xəbər verir. Əgər əl qüdrət mənasında olsaydı, o zaman 1. Allah nə üçün sayla məhdudlaşdırmışdır. 2. O zaman Allahın sözündə heç bir fayda qalmır, o zaman Adəmin yaradılşı ilə digər yaradılışlar arasında heç bir fərq qalmaz. Elə ona görə də İblis Allaha deyə bilər ki, "Məni də iki əlinlə yaratmısan?!" Bu ərəb dilini bilənlər üçün aydın bir məsələdir...
Bizim məzhəbimiz budur, bunda təşbih və təcsim yoxdur.
Userlərdən biri soruşdu ki, yuxarıda yazdığım məzhəblərin hamısı mı, əhli-sünnət məzhəbləridir? Cavab budur ki, xeyr...yalnız sonda qeyd etdiyim məzhəb əhli-sünnətin məzhəbidir və ilk dövr alimlərə nəzər salan bunu görəcəkdir. Daha sonradan isə bəzi alimlər dəlilsiz təvilə baş vurmuşdur. Lakin cəhmiyyə, mötəzilə və mücəssimə məzhəbləri əhli-sünnətdən sayılmaz. Bəzi alimlər ümumi mənada əşariləri əhli-sünnətə daxil edir, lakin xüsusi mənada isə əhli-sünnətə aid deyillər.

Salam gardashim.
Siz umumiyyetle Hanbalide zaif hedis olmasini gabul edirsiz?
Imam Kurtubini ve ya imam Beyhagini gabul edirsiz?
Imam hanbali ozu gazi olmayib bas na ucun onun mazhabi var?

Əleykəssələm
Birinci sualı anlamadım. Əgər sən hənbəli məzhəbinin zəif hədisi qəbul edib etməməsini soruşursansa, bunun cavabı budur ki, hənbəlilər zəif hədisi müəyyən şərtlərlə qəbul edirlər.
1. Birinci şərt budur ki, hədis gərək çox zəif olmasın, yəni hədisin raviləri içində mətruk və ya bənzəri ravilər olmasın. Əgər ravilərdən kimsə hifzi zəifdirsə, o zaman bu hədis ihticaca yarayır. Bir də hədisin mətni münkər olmamalıdır.
2. Hənbəlilər, Quran və Sünnətdən məsələ barədə dəlil olmadıqda, səhabə görüşlərinə müraciət edirlər. Əgər səhabə görüşlərindən bir dəlil yoxdursa, belə bir hədisi o zaman qəbul edirlər. Əgər zəif hədis də olmazsa, əqli dəlillərə yönəlirlər.
Alimləri qəbul edirik...alimləri qəbul etmək onları hər bir nöqtədə qəbul etmək deyildir. Mən hənbəliyəm, lakin bu o demək deyil ki, hər bir hənbəli aliminin sözü mənim üçün hüccətdir.
Sonuncu sualın isə qəribədir. Əbu Hənifə də qazi olmamışdır, əksinə qazilik vəzifəsindən boyun qaçırmışdır. Bir də alimin məzhəbi qaziliyinə görə deyil, elminə görə qəbul olunur və yayılır.

Allaha şükür ki, öz məzhəbimi öz alimlərimdən öyrənirəm və heç bir şiədən məzhəbim haqqında məlumat almağa ehtiyac yoxdur.
Sənin yazdıqlarının cavabı vardır, Allahın iznilə qarşıda bu cavabını burada yerləşdirəcəm.
Amma qısa olaraq burda bir şeyi aydınlaşdırmaq istəyirəm.
Heç bir əhli-sünnət alimi Allah haqqında sizin zənn etdiklərinizi söyləmir...Haşa, Allahı bundan tənzih edirlər. Əgər kimsə deyilən sözlərin məğzini anlamırsa, bu onun öz qafilliyidir. Bu məsələdə bir neçə məzhəb var. Quranda və Sünnətdə gələn sifətlər haqqında bir neçə yanaşma mövcuddur.
1. Bir qrup ümumiyyətlə Allahı hər bir şeydən tənzih edirlər, tənzihdə o qədər ifrata varıblar ki, Allahın həm sifətlərini, həm də isimlərini inkar edirlər. Açıq aydın Allahın "əs-Səmi" və ya "əl-Basir" olmadığını deyirlər və bu isimləri elə təvil edirlər ki, sanki Allahın Quranda özünü vəsf etməsi faydasız olur.
2. Digər qrup isə yalnız sifətləri inkar edir, isimləri isbat edirlər.
3. Sifətlərdən bəzilərini qəbul edir, digərlərini nəfy edirlər...qəbul etdikləri sifətləri isə təvil edirlər.
4. Bir digər qrup isə sifətlərdə Allahı məxluqa bənzədirlər.
5. Hənbəlilər isə səhih sünnətdə və Quranda gəlmiş sifətlərin hamısını qəbul edirlər və bir əsl olaraq onları zahiri mənalarına həml edirlər. Əgər bir başqa dəlil təvilə imkan verirsə, təvil edirlər. Lakin xüsusilə qeyd edirlər ki, bu sifətlərin arxasındakı həqiqət bizlərə məlum deyildir, onların keyfiyyətini biz bilə bilmərik. Biz sadəcə Allahın özü haqqında bizə xəbər verdiklərini təsdiq edir, öz əqlimizə tabe olaraq hər hansı bir sifəti inkar etməkdən qorxuruq. Çünki bu məsələlər ağıl ilə dərk olunmaz. Ona görə də alimlərimiz açıq şəkildə deyir ki, Allahın iki əli, iki gözü, danışması, eşitməsi Onun Özünə məxsus, Özünə yaraşan kamil sifətləridir. Biz bunların həqiqətini dərk etməkdən acizik və qəti olaraq bildiririk ki, bu sifətlər nə orqanlardır, nə də Allah hissələrdən ibarət deyildir, Allah məxluqa bənzəməz...Alimlərimiz bunu eynilə Allahın hakim olması ilə, qullarından kimlərinsə hakim olması kimi izah edirlər. Allahın sağ olması, Onun bizim sağ olmağımız kimi sağ olması anlamına gəlməz. Allahın nəfzi bizim nəfsimiz kimi deyildir. İsa - aleyhissələm - deyir: "Mən Sənin nəfsindəkini bilmirəm, Sən mənim nəfsimdəkini bilirsən!" Biz bununla Allahın nəfsinin olduğuna, lakin bu nəfsin Allaha layiq bir nəfs və bu sifətin kamillik sifəti olduğuna, naqislik sifəti olmadığına etiqad edirik.
Ona görə də bu hədisləri bura muncuq kimi düzüb elə təsəvvür oyatmayın ki, əhli-sünnət alimləri məxluqa bənzər bir ilaha etiqad edirlər. Kim belə düşünürsə ya şirrir, pis niyyətli biridir, ya da cahildir!
İndi heç kəs bundan sonra durub yalandan iddia etməsin ki, sünnilər məxluqa bənzər bir ilaha ibadət edirlər. Belə bir iddia onun tərəfindən iftiradır...əgər sadəcə hədis nəql etməklə nəyisə isbat etdiyini zənn edirsə, biz onun açdığı o qapıdan içəri girib öz taktikası ilə onun özünü biyabır etməyə qadirik. Çünki öz kitabları bundan da münkər hədislərlə doludur! Özü də elə hədislər ki, bunların ilk dövr alimləri bu hədislərin səhihliyində ittifaq edirlər.
Lakin əgər kimisə xüsusi olaraq mövzudakı ilk hədislər haqqında əhli-sünnətin fikri maraqlandırırsa, normal dildə sualını versin və biz ona lazım olan məlumatı çatdıraq.
Hələlik!

al-Fath'in salamını almağı unutdum, çox üzr diləyirəm. Əleykum əssələm va rahmətullahi va bərakətuh

Abu Sufyan adlı user elə zənn edir ki, mən hədislərin münkər olduğunu deyə bilmirəm. Bu mənanı haradan çıxardığını anlamıram, amma nəsə... burada alimlərimizin bu hədislər haqqındakı fikirlərini yazıram, alimlərimiz bu hədisləri münkər sayırlar. Aşağıda təfsilatı ilə izah etmişəm.

İbn Abbasdan gələn rəvayətlər Həmməd bin Sələmə ətrafında dövr edir. Onun bu rəvayətlərinə etimad olunmayacağını bir neçə tərəfdən isbat etmək olar.
1. əl-Beyhəqi’nin dediyi kimi Həmməd bin Sələmə yaşlandıqda hafizəsi korlanmışdır və bu hədisləri nə zaman rəvayət etməsi məlum deyildir.
2. İmam əl-Buxari onun hədislərini tərk etmişdir, çünki ona görə Həmməd bin Sələmə çoxlu xəta edən ravidir, lakin Muslim ictihad edərək Sabit’in ondan hafizəsi korlanmamışdan əvvəl rəvayət etdiyi hədislərini qəbul etmişdir. Bu hədislərin sayı isə on iki dənədir və şahid qismində rəvayət olunmuşdur.
3. İbn Sad “ət-Tabəqat əl-Kubra” əsərində (7/282) onun haqqında deyir: “Münkər hədislər rəvayət edir” və İmam əz-Zəhəbi “əl-Mizan” kitabında (2/364) rəvayət yollarını qeyd etdikdən sonra deyir: “Bu, Həmməd’in rəvayət etdiyikləri içində ən münkəridir.” Daha sonra deyir: “Əgər bu rəvayətlər səhih olsaydı, yuxuda görmək kimi bir görmə olardı.”
4. Həmməd bin Sələmə sifətlər haqqında tək başına bir çox hədis rəvayət etmişdir və bu hədisləri ondan başqa heç kəs rəvayət etməmişdir. İbn Adiy “əl-Kamil” əsərində bu hədislərdən bir neçəsini qeyd etmişdir və bu hədisi də onların arasında zikr etmişdir.
5. Həmməd bin Sələmə’nin Basra əhlindən rəvayətlərində zəiflik vardır. Ona görə də İbn Tahir “Şurut əl-Əimmə əl-Xamsə” əsərində (bax: əl-Ğumari, “Qavlul-Əsəd”, səh: 27) deyir: “Buna əsasən Muslim, Həmməd bin Sələmə’nin hədislərini rəvayət etməkdə üzrlü görülür, çünki o, onun Sabit əl-Bənani, Əyyub əs-Səxtəyani kimi məşhurlardan rəvayət etdiklərini kitabına almışdır. Çünki Hamməd daim Sabit’in yanında olmuş və onunla uzun müddət dostluq etmişdir, beləki Sabit’in səhifəsi, hafizəsi korlanmamışdan əvvəl olduğu kimi hafizəsi korlandıqdan sonra da onun zikrində və hifzində qalmışdır. Lakin onun basralılardan rəvayət etdiyi hədislərə gəldikdə isə, Muslim onlardan rəvayət etdiyi hədislərdən heç birini kitabına almamışdır, çünki onun basralılardan rəvayətlərində çoxlu ğarib hədislər vardır. Bu isə onların hədisləri üzərində çox az çalışması səbəbilədir.” Bu hədisi isə o, Qatədə’dən rəvayət etmişdir, Qatədə isə Basra əhlindəndir və hədis isə həmin ğariblərdəndir. İmam Muslim “ət-Təmyiz”də deyir: “Hamməd bin Sələmə, Qatədə’dən rəvayətlərində çoxlu xəta edir.” (bax: İbn Racəb, “Şərh İləl ət-Tirmizi”, 2/508)
6. Hamməd elmdə böyük bir alim olmasına baxmayaraq, bir çox vəhmləri olmuşdur. əz-Zəhəbi onun haqqında deyir: “Onun vəhmləri vardır.” Bu isə siqa və böyük alim olmasına baxmayaraq, bir çox kəsin qurtula bilmədiyi bir şeydir.
Vəhm və xəta belə alimdən gözlənilə bilər. Onun məhz bu hədislərdə xəta etməsini isbat edən dəlillərlə qarşılaşdıqda isə xəta etdiyini əminliklə söyləyə bilərik. Bu dəlillərdən biri onun Sabit’dən, onun da Ənəsdən rəvayət etdiyi hədisdir. əd-Dəraqutni “əl-Əfrad”da deyir: “Əbu Bəkr Əhməd bin İsa əl-Xavvas bizə rəvayət etdi, Sufyan bin Ziyad bin Adəm bizə rəvayət etdi, Əbu Rabiə Fəhd bin Auf bizə rəvayət etdi; Hamməd bin Sələmə bizə Sabit’dən, o da Ənəsdən rəvayət etdi: Allahın Elçisi – salləllahu aleyhi va səlləm – dedi: “Rəbbimi ən gözəl surətdə gördüm.” Lakin bu hədisi Hamməd bin Sələmə’dən rəvayət edən Fəhd bin Auf’dur və o, zəifdir. Bura qədər dediklərimiz Hamməd bin Sələmə ilə bağlı idi.
Sənədin digər illəti isə Qatədə’dir. Qatədə isə tədlis etməyinə görə məşhurdur. əl-Hafiz İbn Hacər onu “Tarif Əhlit-Təqdis bi Məratibil-Məfsufin bit-Tədlis” adlı kitabında (səh: 102, Dar əl-Kutub əl-İlmiyyə, hicri 1405) müdəllislərin üçüncü təbəqəsinə aid etmişdir. Bu təbəqələr arasındakı fərqi bilməyən müsəlmanlar üçün bunu elə əl-Hafiz İbn Hacərin öz sözləri ilə izah edək: “Bu kəslər çox tədlis edənlərdir və açıq şəkildə hədisi eşitdiklərini bildirmədikcə imamlar onların hədislərini dəlil olaraq qəbul etmirlər. İmamlardan bəziləri ümumiyyətlə onların hədislərini rədd edir, bəziləri isə qəbul edir.” əş-Şubə deyir: “Qatədə’nin ağzına baxardım və əgər “həddəsənə” desə hədisini yazardım, əks təqdirdə yazmazdım.” (bax: əl-Ğumari, “Qavlul-Əsəd”, səh: 29) Bu hədisdə də Qatədə bu hədisi eşitdiyini bildirməmişdir, əksinə “ananə” ilə rəvayət etmişdir.
Digər illət isə hədisin iztirablı olmasıdır. İkrimə bəzən bunu İbn Muaz bin Afra’dan rəvayət edir. İbn Muaz isə məchuldur. Elə əl-Qadi Əbu Yalə özü “İbtal ət-Təvilət” kitabında İmam Əhmədin bu barədə sözünü nəql etmişdir. Əhməd deyir: “İsnadında iztirab vardır.” (bax: “İbtal ət-Təvilat”, 1/140)
Bu hədis həm də başqalarının İbn Abbasdan rəvayət etdikləri hədisdən çox fərqlidir. Buna görə də Şeyx Nasiruddin əl-Albani – rahiməhullah – “Muxtəsar əl-Uluv”da (səh: 118) İmam əz-Zəhəbi’nin hədisin sənədini “ceyyid” saymasına etiraz edərək deyir: “Müəllif – rahiməhullah – isnadın zahirinə baxmış və onu güclü saymışdır, çünki onu Əhməd yolu ilə gətirmişdir; Əsvad bizə rəvayət etdi; Hamməd bin Sələmə bizə Qatədə’dən, o İkrimədən, o da İbn Abbas’dan rəvayət etdi. Bütün ravilər siqadır, hamısı Muslim’in raviləridir. Lakin Hamməd bin Sələmənin böyüklüyü və qüdrətinə baxmayaraq, Sabit’dən başqasından rəvayət etdikləri hədislərdə problem vardır. Buna görə də Muslim onun yalnız Sabit’dən rəvayət etdiklərini kitabına almışdır. Buna görə də əl-Hafiz “ət-Təqrib”də deyir: “Siqadır, abiddir, Sabit’dən rəvayətdə insanların ən güclüsüdür.” Həyatının sonunda hafizəsi dəyişmişdir və Hişam əd-Dustavai’nin rəvayətinə həm sənəd, həm də mətn baxımından müxalif olmuşdur...”
Hədis İbn Abbas’dan başqa yolla da rəvayət olunmuşdur. ət-Tabərani “əs-Sünnə”də deyir: “Əli bin Said ər-Razi bizə rəvayət etdi: Əhməd bin İbrahim əd-Duruqi bizə rəvayət etdi; Həccac bin Muhamməd bizə İbn Cureyc’dən, o da Dahhək’dən, o da İbn Abbas’dan rəvayət edir...”
Bu hədis bir neçə səbəbə görə səhih deyildir.
1. ət-Tabərani’nin şeyxi Əli bin Said ər-Razi hafiz olsa belə, alimlər onu zəif saymışdır. İbn Yunus deyir: “Alimlər onu zəif saymışlar.” Həmzə bin Yusuf deyir: “əd-Dəraqutni’dən onun haqqında soruşdum, dedi: “Hədisində bir şey yoxdur, elə hədislər rəvayət etmişdir ki, onları mutabi qismində belə istifadə etmək olmaz.” Sonra dedi: “Nəfsimdə ona qarşı bir şey vardır. Misirdəki əshabımız onu zəif sayıblar” və əli ilə işarə edərək dedi: “o, belədir...belədir...” və əlini silkələyərək “o, siqa deyildir” dedi. (bax: əl-Hafiz İbn Hacər, “Lisənul-Mizən”, 4/231)
2. İbn Cureyc mudəllisdir. əd-Dəraqutni deyir: “İbn Cureycin tədlisindən uzaq durulmalıdır, çünki onun tədlisi çox qabihdir. Yalnız zəif ravilərdən eşitdiyi hədislərdə tədlis edir.” Tədlis etdiyi zəif ravilərə İbrahim bin Əbi Yəhya, Musa bin Ubeydə və digərlərini aid etmək olar. Bu hədisin sənədində də “ananə” ilə rəvayət etmişdir. İmam Abdullah bin Əhməd deyir: “İbn Cureycin rəvayət etdiyi hədislərdən bəziləri uydurma hədislərdir, çünki İbn Cureyc kimdən hədis rəvayət etdiyinə fikir verməzdi.” əl-Xalləl bu sözlərin eynisini əl-Əsrəmdən nəql etmişdir.
3. Həccac bin Muhamməd ömrünün axırında hafizəsi korlanmışdır. Yəhya bin Main onun hafizəsinin korlandığını görmüş və oğluna demişdir: “Onun yanına heç kəs getməsin!”

Keçək Umm Tufeyl’in rəvayətinə.
əl-Xatib “Tarix Bağdad” kitabında (13/311) Nueym bin Hamməd’in tərcümeyi-halında deyir: “əl-Həsən bin Əbi Bəkr və Osman bin Muhamməd bin Yusuf əl-Alləf bizə xəbər verdi; onların ikisi də dedi: Muhamməd bin Abdullah bin İbrahim əş-Şafi bizə xəbər verdi; Muhamməd bin İsmayıl – və o, ət-Tirmizi’dir – bizə rəvayət etdi; Nueym bin Hamməd bizə rəvayət etdi; İbn Vəhb bizə rəvayət etdi; Amr bin əl-Haris bizə Said bin Əbi Halal’dan, o da Mərvan bin Osman’dan, o da Uməra bin Amir’dən, o da Ubey bin Kəb’in xanımı Umm Tufeyl’dən rəvayət edir ki, peyğəmbəri – salləllahu aleyhi va səlləm – belə deyərkən eşitmişdir: “Rəbbini yuxuda ən gözəl surətdə, gur saçlı gənc, ayağında xuf və üstündən qızıl ayaqqabı, üzündə qızıl örtük olaraq görmüşdür.” Bunu ət-Tabərani “əl-Kəbir”də (25/143), əl-Beyhəqi “əl-Əsma vas-Sifat”da (səh: 446-447) və İbnul-Cəvzi “əl-Məvduat”da (1/125) rəvayət etmişdir. əl-Buxari (bax: əl-Buxari’nin “ət-Tarix” əsəri; 6/500), Əhməd bin Hənbəl, Yəhya bin Main, ən-Nəsai (bax: “Tarix Bağdad”, 3/311) və İbn Hibban (“əs-Siqat”, 5/245) bu hədisi tənqid etmişlər. əl-Hafiz İbn Hacər “Təhzib ət-Təhzib”də (10/95) deyir: “Bu hədisin mətni münkərdir.”
Yəhya bin Main bu hədisi rəvayət etdiyinə görə Nueym bin Hamməd’i tənqid etmişdir. Abdulxaliq bin Mənsur deyir: “Yəhya bin Main’i gördüm, sanki Nueym bin Hamməd’i Umm Tufeyl’in ruyə hədisinə görə ayıblayırdı. Belə deyirdi: “Belə bir hədisi rəvayət etməsi ona yaraşmır.”
Bu hədisin sənədində Mərvan bin Osman vardır. əl-Xatib “ət-Tarix” əsərində (13/311) ən-Nəsai’nin Umm Tufeyl’in bu hədisi eşitməsindən sonra dediyi sözləri nəql etmişdir: “Əbu Bəkr Muhamməd bin Əhməd əl-Həddad deyir: Əbu Abdurrahmən ən-Nəsai’ni belə deyərkən eşitdim: “Mərvan bin Osman kimdir ki, onun Allah Azzə və Cəllə haqqındakı rəvayəti doğru sayılsın?!”
əz-Zəhəbi “əl-Mizən” əsərində (3/160) Mərvan bin Osman haqqında deyir: “Onu Əbu Hatim zəif saymışdır. Əbu Bəkr Muhamməd bin Əhməd əl-Həddad əl-Fəqih deyir: Əbu Abdurrahmən ən-Nəsai’ni belə deyərkən eşitdim: “Mərvan bin Osman kimdir ki, onun Allah Azzə və Cəllə haqqındakı rəvayəti doğru sayılsın?!” Bunu Umm Tufeyl’in hədisi barəsində söyləmişdir.“
İbnul-Cəvzi “əl-İləl əl-Mutənəhiyə” kitabında (1/15) deyir: “Əbu Bəkr əl-Xalləl “əl-İləl” kitabında zikr edərək deyir: Muhamməd bin Əli mənə xəbər verdi; Muhənnə mənə rəvayət etdi; dedi: Əbu Abdullah bin Hənbəl’dən bu hədis haqqında soruşdum. Üzünü məndən çevirdi və dedi: “Münkər bir hədisdir” dedi: “Tanınmır, bu adam isə məchuldur, bununla Mərvan bin Osmanı qəsd edir. Eləcədə Umarə bin Amir də tanınmır.”
əl-Hafiz İbn Hacər “əl-İsabə fi Marifətis-Sahabə” kitabında (8/246) Umm Tufeyl’in tərcümeyi halını verərkən bu hədisi zikr edir və deyir: “Mərvan tərk olunmuşdur.”
Uməra bin Amir haqqında isə əz-Zəhəbi deyir: “Tanınmır” və əl-Buxari onu zəif ravilər arasında qeyd etmişdir. (bax: “ət-Tarix əl-Kəbir” 6/500)
əl-Hafiz İbn Hacər “əl-Lisan” (4/278) əsərində deyir: “İbn Hibban “əs-Siqat” əsərində Uməra bin Amir’in Umm Tufeyl’dən rəvayət etdiyi ruyə haqqındakı hədisi zikr edir və deyir: “Münkər bir hədisdir, Uməra heç zaman Umm Tufeyl’dən hədis eşitməmişdir. Bu hədisi zikr etməkdə məqsədim budur ki, hədisə baxan aldanmasın və hədisi dəlil olaraq qəbul etməsin.”
Buna bənzər bir digər hədis Ənəs’dən rəvayət olunur. Bunu əl-Xatib əl-Bağdadi “ət-Tarix”də (10/134) və İbnul-Cəvzi “əl-Məvduat”da (1/115) rəvayət etmişdir. Bu hədisin sənədində Qasim bin İbrahim əl-Malati vardır. əd-Dəraqutni onun haqqında deyir: “Yalançıdır”. əl-Xatib deyir: “Əcaib və batil şeylər rəvayət edir.” (bax: “Tarix Bağdad, 12/446; “Lisanul-Mizən”, 4/456)
Bu hədislər uydurmadır, ən yaxşı halda çox zəifdir. İmam əs-Subki “ət-Tabəqat” əsərində (2/58) hədislərin münkər olduğuna hökm etmişdir. İmam əd-Darimi “ən-Nəqd” əsərində (səh: 163) deyir: “Bu hədisi və illətini Allaha daha yaxşı bilir! Lakin mən bunu çox münkər sayıram, çünki bu hədis Əbu Zərrin hədisinə ziddir, beləki o, Allahın Elçisindən - salləllahu aleyhi va səlləm – soruşmuşdur: “Rəbbini gördünmü?” Dedi: “Nurdur, necə görüm?!” Eləcədə Aişənin – radiyallahu anhə - sözü də buna ziddir, beləki demişdir: “Kim Muhammədin Rəbbini görməsini iddia edərsə, Allaha böyük bir iftira atmışdır” və sonra “Onu gözlər dərk etməz!” ayəsini oxudu. Bizim bu barədə görüşümüz budur!”
əl-İmam İbn Quteybə əd-Dinəvari “Müxtəlif əl-Hədis”də (38, 89) bunu zəif saymışdır. İmam əz-Zəhəbi “Siyər Əaləm ən-Nubələ”də (10/113) deyir: “Bu münkər bir xəbərdir, Allahdan dinimizdə salamatçılıq diləyirik. Hədis nə əl-Buxari, nə də Muslim’in şərtinə uyğun deyildir. Raviləri ittiham olunmasa belə, xəta və unutqanlıqdan məsum deyillər.”
əl-Hafiz Muhamməd bin Əhməd bin Abdulhadi “Risalə Latifə fi Əhədis Mutəfərriqa Daifə” əsərində (səh: 57) bunu zəif saymışdır.
Lakin bu hədisləri burada qeyd etməklə və bəzi nəqllər gətirib hədislərin səhihliyinin əhli-sünnət alimləri tərəfindən qəbul edildiyini iddia etməklə nəyin isbat olunduğu qaranlıq qalır! Ortaya belə bir sual çıxır? Şiələrin iddia etdiyi kimi əhli-sünnətdən bu hədisləri qəbul edənlər Allahı məxluqa bənzədirmi? Yəni, Allahın hissələrdən və ya orqanlardan ibarət olduğuna inanırmı? Elə tutaq ki, “İbtal ət-Təvilət” kitabının sahibi məşhur hənbəli alimi əl-Qadi Əbu Yalə’nin hədislər haqqında fikrinə baxaq! əl-Qadi – rahiməhullah – bu hədisləri qeyd etdikdən sonra (1/146) deyir:
“Biz bu hədisləri Allahın orqanlara sahib olması və hissələrdən ibarət olması, halının dəyişməsi mənasında qəbul etmirik, sadəcə zat, nəfs, vəch, iki əl və göz və digər bunun kimi sifətləri dilimizdə söylədiyimiz kimi eynilə bu sifətləri də dilimizdə işlədirik. Hədisdəki “üzündə tük bitməmiş, buruğ saçlı gənc” sözü ilə Allahın məxluqa bənzər olması isbat olunmur, biz bu sözləri sadəcə xəbərlərdə gəldiyi kimi dildə tələffüz etməklə təsdiqləyirik və mənalarını anlamırıq...” əl-Qadi Əbu Yalə bu sözləri ilə bir daha təsdiqləyir ki, hədisdəki təsvirlər Allaha aiddir və heç cür bizim ağlımıza gələn gənc oğlan surəti deyildir. Qısaca desək, əl-Qadi burada sadəcə hədisin sözlərini təsdiqləmiş və mənasının bilinmədiyini söyləmişdir. Bu, əl-Qadi Əbu Yalə’nin məzhəbidir.
Alimlərdən bəziləri də bu hədisləri sadəcə röya olaraq izah etmişlər, necəki Yusuf – aleyhissələm – yuxusunda valideynlərini və qardaşlarını Günəş, ay və ulduzlar şəklində görmüşdür. İmam İsmayil əl-Acluni – rahiməhullah – “Kəşful-Xafə” əsərində (2/392) deyir: “Rəvayətlərdən bəzilərində “qəlbi ilə gördü” şəklində rəvayət olunmuşdur. Əgər hədis yuxuda röya kimi yozularsa ortada heç bir problem qalmır, lakin ayıq olduğu hala həml olunarsa, buna İbnul-Humməm belə cavab vermişdir ki, bu, surətin hicabıdır. (Əli) əl-Qari dedi: Sanki bununla qeyri həqiqi təcəllini qəsd etmişdir və Allahu Təalənin zat və sifət baxımından bir çox növ təcəllisi vardır, lakin Allah Təalə cism və zat baxımından surətdən münəzzəhdir.”
Hədisin səhihliyinə hökm vermək Allahı məxluqa bənzətmək anlamına gəlmir. Çünki alimlər bunu sizin qələmə verdiyiniz kimi qəbul etmirlər.
Lakin əhli-sünnətin muhaqqiq alimlərinin dedikləri kimi bu hədislər münkərdir. Hədislər münkər olduqdan sonra ortada heç bir problem qalmır.
əl-Qadi Əbu Yalə’nin bu hədisləri bir kitaba toplayıb onları isbat etməsi ilə məqsədi qarşı tərəfdə təfritə varmış firqələri rədd etmək idi, çünki qarşı tərəf istər Quran, istərsə də səhih hədislərdə gəlmiş Allahın sifətlərini ya inkar edir, ya da dəlilsiz təvil edirlər. Hər kəsə məlumdur ki, insanlar çox zaman qarşı tərəfi rədd edərkən öz məzhəbində ifrata varırlar, ona görə də deyirik ki, əl-Qadi Əbu Yalə - rahiməhullah – bu münkər hədisləri isbat etməklə ifrata varmışdır. Alimlər isə bunda hədis əhlindən olmadığına görə üzrlü görürlər.
Bu hədisləri rəvayət etdiklərinə görə bizim alimlərə dil uzatmaq məncə əsassızdır, çünki hədislərin zahirlərini təqdiqləməklə yanaşı, onlar təşbihi və təcsimi inkar edirlər. Lakin sizin öz imamlarınızın əshabından bəziləri açıq şəkildə təcsimə inanıblar və imam Rida bunu onların əleyhinə inkar etmişdir. Əbul-Həsən Əli bin İbrahim bin Haşim dedi: atam mənə Əhməd bin Muhamməd bin Əbi Nasr’dan, o da Əli bin Musa ər-Rida’dan – aleyhissələm – rəvayət etdi: (ər-Rida) dedi: “Ey Əhməd! Sizinlə Hişam bin əl-Həkəm’in əshabı arasında tövhiddəki ixtilaf nədir?” Dedim: “Sənə fəda olum! Biz Allahın surəti olduğunu dedik, çünki rəvayət olunan hədisdə Allahın Elçisi – salləllahu aleyhi va alihi – Rəbbini gənc bir oğlan surətində görmüşdür. Hişam bin əl-Həkəm isə cismi inkar edir.” Dedi: “Ey Əhməd! Peyğəmbər – salləllahu aleyhi va alihi – Səmaya götürüldükdə və Sədratul-Muntəha’ya yetişdikdə hicabda iynə ucu boyda deşik açıldı və Əzəmətli nurdan Allah ona gostərmək istədiyi qədərini gördü. Siz isə bənzətmək istəyirsiz. Tərk et bunu ey Əhməd! Bunu anlaya bilməzsən, bu böyük bir məsələdir! (bir başqa rəvayətdə isə deyir: "Bunu tərk et ki, böyük bir məsələyə düşməyəsən!” Bunu əl-Məclisi “Bihərul-Ənvar”da (3/307), Əli bin İbrahim əl-Qummi “Təfsir əl-Qummi”də (1/20), Şeyx əl-Huveyzi “Təfsir Nur əs-Səqaleyn”də (5/155), Şeyx ət-Tarihi “Məcmə əl-Bəhreyn”də (2/116) rəvayət edir. Maraqlı tərəf budur ki, İmam ər-Rida – radiyallahu anhu – bu hədisi inkar etmir, sadəcə bunun anlaşılmaz olduğunu deyir. Bizim hənbəli alimlərimizdən bir çoxu bu yöndə gəlmiş bir çox batil hədisi qəbul ediblər, lakin onlardan heç biri cism, orqan və buna bənzər təşbih etiqadında olmayıblar. Sadəcə bunları Allahın sifətləri kimi qəbul edib, iman gətirib, keyfiyyətini düşünməyə çalışmayıblar və həqiqətini Qiyamət gününə saxlayırlar. Görəsən bunun harası təşbihdir?! Əgər sizin məntiqinizlə getsək gərək İmam ər-Rida haqqında da eyni cür danışaq, haşa, onlar belə şeydən uzaqdırlar. Kitablarınız da bundan da münkər sözlər gəlmişdir, üstəlik ilk alimləriniz həmin hədisləri qəbul edirlər. Misal vermək istərdim, lakin misala ehtiyac yoxdur...

Mövzunu açıb iddia etmisən ki, əhli-sünnət məxluqa bənzər bir ilaha iman gətirir...mən isə sənin yalan dediyini göstərdim. Nə İbn Əbi Yalə, nə də başqası belə bir şey demir...sənin problemin bundadır ki, sən lüğət elmlərində cahilsən, bir şeyin zahirini təsdiqləmək onun hərfi mənasını qəbul etmək deyildir!!! Həqiqətini qəbul etmək, sadəcə başqa mənaları nəfy edib həmin sifətlərin Allaha aid mahiyyətini və keyfiyyətini bilmədiyimiz sifətlər olduğuna etiqad gətirməkdir. Bu isə o deməkdir ki, ALLAHın əli dedikdə onun özünə məxsus bir sifəti olduğunu deyirik, orqan deyil, cism deyil, hissələrə ayrılmaz, heç bir şeyə bənzəməz...keyfiyyətini bilmədiyimiz bir sifətdir...indi sən mənim məxluqa bənzər bir ilaha iman gətirdiyimi isbat elə...sonra mövzunu davam edə bilərsən! Çünki mənim dediklərim alimlərimizin dedikləridir...Əgər mənim sözümdə təşbih olduğunu isbat etsən...o zaman sənin burda yazdıqların doğru olacaqdır...isbat etməsən...boş yerə yazıb doldurmaqla bir şeyə nail olmayacaqsan...mən sənin içüzünü çoxdan açmışam, sən yazıb tökməklə elə təəssürat yaradırsan ki, guya millət sənin qarşında yazdıqlarına cavab vermir...daha anlamırsan ki, millət sənin cahilliyini görüb mövzunu davam eləmək istəmir...

Sən ümumiyyətlə bəlağə elmi haqqında hansısa bir kitab oxumusan?

Hanbali ezizim meger sizin alimlera Allaha el uz ayag demayi yalniz shyeler deyir?
Ela ehli sunni alimleri sizi Allaha el uz ayag iddia edan kimi taniyirlar
Useymin oz kitabinda yazir (al agidatul al safaraniyye)
ما ظاهرها فهو المعنى اللائق بالله حقيقة دون المجاز ، فالمراد باليد يد حقيقية تأخذ وتتصرف وتقبض وتبسط ، وكذلك أيضا المراد بالأصابع أصابع حقيقية يأخذ الله بها ما أراد من خلقه ، وكذلك المراد بالعين ، وهكذا بقية الصفات

Zahir deyanda Allaha mecazi demirik ne ki var onu deyirik.El yani hegigi el hansi ki tutur galdirir ve edir barmag deyanda da hemcini eladir ve istediy sheyi galdirir,goz deyandada hamcinin.
http://www.ibnothaim...cle_18166.shtml

İbn Useymin deyir: "Lakin zahirə gəldikdə isə bu Allaha layiq həqiqi mənadır, məcaz deyildir. Əl ilə qəsd olunan həqiqətdir, götürür, təsərruf edir, bağlayır və açır. Eynilə barmaqlarla qəsd olunan həqiqi barmaqlardır, Allah onlarla yaratdıqlarından istədiyini götürür, eynilə göz ilə qəsd olunan da bunun kimidir və digər sifətləri də eynidir."

Altından xətt çəkdiklərimi İbn Useyminin öz sözləri olduğunu zənn etmə, çünki bütün bu sifətlər, Yəni Allah yerləri və göyləri əli ilə götürür, istədiyi kimi təsərrüf etməsi, əlinin açılması və digər buna bənzər sifətlər Quranda və səhih sünnətdə gəlmişdir. İbn Useymin də bütün bunları isbat edir. Buna isbat deyirlər..bununla nə məxluqa bənzədir, nə də bu sifətlərin ALLAHın sifətləri olmasını inkar etmir. Sən gərək İbn Useyminin bu sözlərindən əvvəl qeyd etdiyi digər sözlərini də qeyd edərdin:

فكل هذه ألفاظ تدل على مسميات هي بالنسبة إلينا أبعاض وأجزاء ، أما بالنسبة لله فلا نقول إنها أبعاض وأجزاء ؛ لان البعض والجزء ما يمكن انفصال بعضه عن بعض ، وهذا بالنسبة لله عز وجل مستحيل ، ولهذا لم نر أحداً يقول : إن يد الله بعض منه أو جزء منه ، أو إن وجهه جزء منه أو بعض منه ، فلا يقال هذا في حق الله عز وجل ؛ لان البعض والجزء ما صح انفصاله عن الأصل ، وهذا بالنسبة لله أمر مستحيل ، إذا نسميها يدا ووجها وعينا وأصبعا وقدما ، وما أشبه ذلك ، لكننا لا نسميها بعضا أو جزءا .

"Bütün bu ləfzlər öz adlarına görə bizə nisbətdə hissələr və cüzlərdir. Lakin Allaha nisbətdə isə bunların hissələr və cüzlər olduğunu demirik, çünki hissə və cüz bir hissəsi başqa hissəsindən ayrı olan şeylərə deyilir. Bu isə Allaha nisbətdə imkansızdır, buna görə də heç kəsin "Allahın əli onun bir hissəsidir, ondan bir cüzdür" və ya "onun üzü ondan bir hissədir" dediyini görmürük. Allahın haqqında belə şeylər söylənilməz, çünki hissə və cüz öz əslindən ayrılması mümkündür, belə bir şey isə Allah haqqında imkansızdır. Biz bunları əl, üz, göz, barmaq, ayaq və buna bənzər şəkildə adlandırırıq, lakin bunların hissələr və cüzlər olduğunu demirik."
Bu sözlərindən sonra deyir:

"ولنضرب لذلك مثلا باليد ، فإذا قالوا إن ظاهر اليد أن تكون مثل أيدي المخلوقين ، قلنا : كذبتم ليس هذا ظاهرها ؛ لان هذه اليد أضيفت إلى الله ، فلا يمكن "أن يكون المضاف إلى الله كالمضاف للمخلوقين ، بل المضاف إلى الله يكون لائقا بالله عز وجل ، ووصف كل موصوف يناسبه .

"Buna misal olaraq əli misal göstərək. Əgər desələr ki, əl sözünün zahiri mənası məxluqların əlidir, onlara belə cavab verərik: Siz yalan dediniz, bunun zahiri mənası bu deyil, çünki bu "əl" Allaha izafə olunmuşdur, o zaman Allaha izafə olunan şeyin məxluqlara izafə olunan şey kimi olması mümkün deyildir. Əksinə Allaha izafə olunan şey, Allahın Özünə layiq olan bir şeydir və hər vəsf olunan şeyin vəsfi onün özünə münasibdir."
Problem məhz bununla əlaqədardır...bəziləri elə zənn edirlər ki, biz zahir deməklə Allahı məxluqa bənzətmiş oluruq...bu isə yalandır...çünki biz belə bir şey demirik. Bu yalnız məqsədi anlamamaqdan irəli gəlir.

Yuxarıda isə əlin açılması, bağlanması, götürməsi kimi sifətlər səhih nasslarda gəldiyi üçün bunları təsdiq edirik. Dediyim kimi bu məzhəbə isbat etmək, nəfy etməmək və məxluqa bənzətməmək məzhəbi deyilir. Bu eynilə şiə imamlarından da nəql olunmuş görüşdür.

ومنها: ما رواه هشام بن إبراهيم ، قال : (قال العباسي قلت له - يعني أبا الحسن عليه السلام - : جعلت فداك أمرني بعض مواليك أن أسألك عن مسألة قال : ومن هو ؟ قلت : الحسن بن سهل . قال : في أي شيء المسألة ؟ قال : قلت في التوحيد ، قال : وأي شيء من التوحيد ؟ قال : يسألك عن الله، جسم أو لا جسم ؟ قال : فقال لي : إن للناس في التوحيد ثلاثة مذاهب: مذهب إثبات بتشبيه ، و مذهب النفي ، ومذهب إثباتٍ بلا تشبيه. فمذهب الإثبات بتشبيه لا يجوز ، ومذهب النفي لا يجوز ، والطريق في المذهب الثالث إثبات بلا تشبيه )([6]).

ومنها: ما رواه محمد بن عيسى بن عبيد ، قال : (قال لي أبو الحسن عليه السلام : ما تقول إذا قيل لك : أخبرني عن الله عز وجل شيء هو أم لا ؟ قال فقلت له : قد أثبت الله عز وجل نفسه شيئًا حيث يقول : {قُلْ أَيُّ شَيْءٍ أَكْبَرُ شَهَادَةً قُلِ اللَّهُ شَهِيدٌ بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ}([7]) فأقول : إنه شيء لا كالأشياء ، إذ في نفي الشيئية عنه إبطاله ونفيه ، قال لي : صدقت وأصبت ، ثم قال لي الرضا عليه السلام : للناس في التوحيد ثلاثة مذاهب : نفي ، وتشبيه ، وإثبات بغير تشبيه ، فمذهب النفي لا يجوز ، ومذهب التشبيه لا يجوز لأن الله تبارك وتعالى لا يشبهه شيء ، والسبيل في الطريقة الثالثة إثبات بلا تشبيه)

Qısacası "Əbul-Həsəndən - aleyhissələm - soruşdular: Əgər sənə "bizə Allahdan onun "şey" olub olmaması haqqında xəbər ver!" desələr nə cavab verərsən? Dedi: Deyərəm ki, Allah Azzə və Cəllə özünün "şey" olduğunu isbat etmişdir, beləki demişdir: "Hansı şey şahidlikdə ən böyükdür? De: Allah mənimlə sizin aranızda şahiddir." Deyirəm: "O, bir şeydir, lakin digər şeylər kimi deyildir, çünki Onun şeyliyini inkar etmək onu ibtal və nəfy etməkdir." Mənə dedi: Doğru söylədin, isabət etdin. Sonra Rida - aleyhissələm - mənə dedi: "İnsanlar tövhiddə üç məzhəbdirlər, nəfy, təşbih və bənzətmədən isbat etmək. Nəfy etmək məzhəbi caiz deyildir, bənzətmək (təşbih) məzhəbi də caiz deyildir, çünki Allah Ucadır, ona heç bir şey bənzəməz. Çıxış yolu üçüncü yoldur, bənzətmədən isbat etmək..."

Biz də bütün səhih xəbərlərdə nə gəlibsə hamısını təsdiq edirik, isbat edirik...bunların hamısının ALlaha layiq sifətlər olduğunu, keyfiyyətini anlamadığımız sifətlər olduğunu deyirik. "Allahın əli yoxdur" deyərək bunu nəfy etmirik və "Allahın əli məxluqların əli kimidir" deyərək təşbih etmirik. Əksinə deyirik "Allah Özü əlinin olduğunu xəbər vermişdir və biz də deyirik ki, Allahın Özünə layiq əli vardır, məxluqun əlinə bənzəməz, heç bir şeyə bənzəməz, orqan deyildir, hissə deyildir, cüz deyildir."

Heç olmasa əvvəlki xətanı əl-Cövhəri ilə yola verirdin, amma sonuncu xətan isə müsibətdir. İki söz arasındakı fərqi də bilmirsən:Sənə bir qədər daha aydın göstərim. Birinci söz:
أيدٍ əlif-ləm ilə yazıldıqda: الأيدي yəni, bu söz يد sözünün cəmidir.
İkinci söz:
أيدٌ əlif-ləm ilə yazılanda da eyni şeydir: الأيدُ bu söz isə sadəcə "qüvvət" deməkdir.

Nəsə, sənə nəsihətim vardır. Hər şeydən əvvəl normal şakildə müzakirə etməyi öyrən, çünki sənin müzakirə metodun budur ki, bacardığın qədər çox şey yazmaqdır və nəyin mövzuya aidiyyatı olub olmaması sanki əhəmiyyət kəsb etmir.
Sözümü sənə dedim, bəzi şeylərdə düzəliş et...sonra səninlə məmnuniyyətlə müzakirə edərik...

Ahmed
Mən İmam Ridadan gətirilən o söhbətə inanmıram, lakin misal olaraq Əbu Sufyana gətirdim ki, heç olmasa dayanıb yüz dəfə ölçsün sonra biçsin! Mən ona dedim ki, bu barədə öz kitablarından başqa hədislər də gətirə bilərəm və sizin öz alimlərinizin həmin hədislərin səhihliyinə etiqad etdiyini də isbat etmək olar. Sonra eynilə sənin metodunla sual verə bilərəm ki, sizin alimləriniz cahil idi? Yoxsa sən öz alimlərinizdən daha yaxşı bilirsən...

İkincisi isə mən alimlərimizdən bəzilərinin sözlərini digərlərinin sözləri inkar etmişəm...

Qısacası, Ahmed, mövzu barədə yazacağın bir şey varsa buyur...

Mövzunu açıb iddia etmisən ki, əhli-sünnət məxluqa bənzər bir ilaha iman gətirir...mən isə sənin yalan dediyini göstərdim. Nə İbn Əbi Yalə, nə də başqası belə bir şey demir...sənin problemin bundadır ki, sən lüğət elmlərində cahilsən, bir şeyin zahirini təsdiqləmək onun hərfi mənasını qəbul etmək deyildir!!! Həqiqətini qəbul etmək, sadəcə başqa mənaları nəfy edib həmin sifətlərin Allaha aid mahiyyətini və keyfiyyətini bilmədiyimiz sifətlər olduğuna etiqad gətirməkdir. Bu isə o deməkdir ki, ALLAHın əli dedikdə onun özünə məxsus bir sifəti olduğunu deyirik, orqan deyil, cism deyil, hissələrə ayrılmaz, heç bir şeyə bənzəməz...keyfiyyətini bilmədiyimiz bir sifətdir...indi sən mənim məxluqa bənzər bir ilaha iman gətirdiyimi isbat elə...sonra mövzunu davam edə bilərsən! Çünki mənim dediklərim alimlərimizin dedikləridir...Əgər mənim sözümdə təşbih olduğunu isbat etsən...o zaman sənin burda yazdıqların doğru olacaqdır...isbat etməsən...boş yerə yazıb doldurmaqla bir şeyə nail olmayacaqsan...mən sənin içüzünü çoxdan açmışam, sən yazıb tökməklə elə təəssürat yaradırsan ki, guya millət sənin qarşında yazdıqlarına cavab vermir...daha anlamırsan ki, millət sənin cahilliyini görüb mövzunu davam eləmək istəmir...

Sən ümumiyyətlə bəlağə elmi haqqında hansısa bir kitab oxumusan?

Mən nasibiliyin küfr olduğunu yazdım, lakin millətdən çıxaran küfr olduğunu yazmadım. Küfr olduğunu yazdım çünki səhih hədislərdə sabit olmuşdur ki, Əliyə qarşı kin və nifrət nifaq əlamətidir.
Əgər kimsə əhli-beytə onların peyğəmbərin - salləllahu aleyhi va səlləm - sevimliləri olduğuna görə düşmənçilik edərsə, belələrinin kafir olmasında heç bir alim ixtilaf etmir.
Lakin kimsə Əhli-Beytdən hər hansı birilə şəxsi zəmində düşmənçilik edərsə...belə biri doğru görüşə görə kafir deyildir. əl-Buxarinin raviləri içində nasibilikdə ittiham olunan ravilər vardır və onlar nasibilikdə ona görə ittiham olunurlar ki, Həzrəti Əliyə qarşı ədavətləri olub, bunun isə səbəbi Həzrəti Əlinin onların qohumlarını döyüşdə qətl etməsidir. Ona görə də Şam əhli arasında bu şəkildə nasibilik yayılmışdı.
Əhli-Sünnət alimlərin İmam əş-Şəvkani "İrşadul-Ğabi" kitabında nasibiləri mütləq olaraq təkfir etmişdir.
Bir də əl-Buxari əs-Səhihində şiyələrdən də rəvayət etmişdir, əl-Buxari belələrindən rəvayəti caiz görür, əl-Buxariyə görə təvil ilə bidətə düşən kəs və bununla belə sözündə ədalətli və hifzində sabit biri ilə havasına tabe olan bidət əhli arasında fərq vardır. Doğrusunu Allah bilir!

Get tayını tap!

Nardarani
Mövzudan kənar çıxmayaq, mövzu qarışacaq...