Birinci hissə "Qatar fiti"
1983-cu ilin may ayinda axir ki,gozlədiyim “povestka” gəldi.Mən butun proseduralari kecərək Biləcəri toplaniş məntəqəsinə yollandim. Rəhmətlik atami nə qədər dilə tutsam da o qarabaqara arxamca duşərək ora gəldi. Toplaniş məntəqəsi həmişə olduğu kimi basiriq idi.Burada hər nov ordu novlərindən alicilar var idi.Soz cixdi ki MOSKVADAN alicilar gəlib,100 manatdan yiğaraq “stroybata” yğirlar.Atam xəbər tutaraq tez mənə 100 manat verərək tapşirdi ki,onlari tap və yazil. Onlari isə axtarmaq da lazim deyildi.meydanin ortasinda qul bazari acmişdilar.Bu arada cox gozəl geyimli,başlarinda beret olan bir zabit və uc əsgər gordum.Onlardan kim olduğlarini soruşanda “hava desanti qoşunlarindan “gəldiklərini bildirdilər.Cox hirsli idilər.”Cto za barani ,tolko stroybate slujit xotyat” deməkləri mənə toxundu.100 manati cixarib zabitə uzatdim ki,soyuş soymə,məni də yaz oz dəstənə və “baran”anlayişin yox olsun.O isə təəccublə mənə baxaraq “A mi deneq ne berem, ti mne ponravilsya paren I vidno ti russkim xoroşo vladeeş I vid u tebya zdoroviy” dedi. Yanindaki əsgərlərin də uzunə təbəssum qondu. Bir necə nəfər də bizə konullu qoşuldu və qalanlarin da voenkomatdan bizə qatdilar. Getmək vaxti gəldi.Valideynləri icəri buraxmirdilar deyə onlar bizi cixiş qapilarinda gozləyirdilər.Atami gordum ,o hami kimi siranin yaninda gedərək nigaran baxişlarla yaxinlaşmaqa calişirdi.Zabitlə aram yaxşi olduğundan ona dedim: Tovariş starəiy leytenant(o vaxt mukəmməl hərbi rutbələri bilirdim) razreşite nam proşşstsya s roditelyami. O mənə təbəssumlə baxib dedi: nu ti daeş paren,ti im skaji cto u nas na vokzale budet 3 casa vremeni I ya razreşu vsem pobit s roditelyami,tolko skaji ctob ne rasxodilis po uqlam.Mən qişqiraraq onun sozlərini hamiya catdirdim.Bir sevincli canlanma əmələ gəldi.Beləcə mən həm tərcuməci həm də vasitəciyə cevrildim.Budur Biləcəri vaqzali. Elə bil muharibəyə gedirdik.Hami bizə nigaran baxişlarla baxirdi,qadinlar baş ortuklərinin ətəyi ilə goz yaşlarin silirdilər,kişilər qəhərlərini udqunmaqla dəf etməyə calişirdilar.Atam sadə bir dəmiryol fəhləsi idi və təbiətcə cox sakit və fağir adam idi.Ona pulu zorla qaytarib secimimin başqa olduğunu dedim.O isə sadəcə sakit baxişlarla məni suzərək başini ciynimə qoydu!( Bu sətirləri yazmaq necə də ağir və huznludur İLAHİ) Cox kədərli bir hal yaşanirdi o uzucu saatlarda,analar oz əsgər balalarini oz əlləri ilə yedirtməyə calişirdi.Bir cox atalar mənə yaxinlaşaraq 25-50 rubl təklif edirdilər ki,zabitə verim və uşaqlarini yaxşi yerə duzəltsin.Mən bunu zabitə deyəndə o guldu: Skaji im cto mne denqi nenujni I vse budut slujit leqendarnix desantnix voyskax SSR I pust ne bespokoyatsya dedi.Hec vaxt atami belə gorməmişdim,elə bil sozu qurtarmişdi,ailənin tək umidini 2 il gorməmək ağir gəlirdi ona. Elə hey deyirdi darixma,bilirsən ki,pulumuz var,işləyirəm,evlərdə rəngsazliq edirəm,səni ehtiyacda buraxmaram,yanina da gələcəm.Duzu icimdə qarişiq hisslər olsa da ozumu artiq boyuk hiss edirdim və ona urək-dirək verməyə calişirdim.Hər yanimizdan kecən”Səhər salamat gələsə bala” deyərək bizə nə isə verməyə calişirdi,vaqzal alverciləri də əllərinə kecəni torbamiza basirdi.Qatar fiti! Bu Qatar fiti elə indi də qulaqlarimdadir və yəqin bu fit məni oz qayqisiz usaqliq illərimdən ayiran bir sədd idi.O illərdən ki,oradada ayaqyalin Sovet kucəsindən aşaqi dramanin yanina qədər qacaraq aciqliqda oynayib kecən maşinlara baxmağimiz,yaşli”girdovoy” dediyimiz sahə muvəkkili ŞAMXAL əmini cinlətməyimiz,”şor hamaminin” daminda oturub “timur və onun komandasi, tom soyerin macaralari, səfillər “ roman və povestlərini oxumağimiz,15 il sibirdə surgundə olmuş ƏLİQULU kişinin hekayələrinə qulaq asmağimiz,həyətdə yiğişaraq bərkdən mubahisə edərək nərd oynayan HACİƏLİ və ŞAGEN(o BAKİ ermənisi idi) dayini “podderjka” eləməyimiz,qonşu NƏSİBƏ xalanin tut ağacina dirmanmaqimiz,damlarustu qacişimiz qalmişdi.O illərdən ki,məktəbə ilk addimlarimiz,portfeli bir-birimizin təpəsinə cirpmağimiz,o illərdən ki,artiq sinifdə və məhəllədə gozəl qizlara goz qoymapimiz və ən əsasi birinci sevgimiz qalmişdi.Qatar fiti.Bu fit yəqin butun omrum boyu məni izləyəcək bir nostalji musiqidir ki, bu musiqidə bir həsrət,bir istək,bir huzn,bir məhəbbət var!Qatar fiti, və hamini lərzəyə gətirən ayriliq marşi!Hami ayağa qalxir və axirici dəfə oz uşaqlarini yenidən qucaqlayir,qadinlar aqlayir,biz siraya duzuluruk.BAKİ-ROSTOV qatari platformaya daxil oldu.Elə bu zaman qulaqim şən bir ciğirti eşitdi: məmə, bəsdi gozunun qorasini sixdin daaa,gozun kişidə olsun qacar indi dul qalarsan!Və bunun ardinca coxunu şokdam cixaran şən bir qəh-qəhə.Bu bizim sonradan “SİYƏZƏNLİ” cağirdiğimiz Alimin sozləri idi. Atami gorən vaqon bələdcisi onu qucaqlayib dedi:Musa kişi sənin də oğlun gedir? Arxayin ol gozum ustundə olar.Biz plaskart vaqona doluşduq,hami pəncərədən asilib əl eləməyə başladi,Qatar tərpəndi və yenədə analarin goz yaşi axmağa başladi,qatarin yani ilə qacmaqa başladilar.Atam isə əlini qaıdirib mənə yeııədi.Bu qabarli əllərdə nə qədər kikmət vardi İLAHİ,bu əllərin ruzisi danilmaz şirinlik və danilmaz bərəkət rəmzi idi. ƏLLƏRİNƏ QURBAN ATAM!
Qatar təkərlərinin taqqiltisi bizi doğma yurddan ,doqma torpaqdan,vətəndən,anadan,usqliqdan,qayğisizliqdan ayirararq məchulluğa aparirdi.Bir huzn vardi bu taqqiltida,bir həyəcan,bir boşluq vardi.Elə bil bir bədəndən cani ayirirdi bu taqqilti.Bu taqqilti hər səsi ilə bizləri AZƏRBAYCAN,BAKİ deyilən doğma məkandan ayiraraq qərib bir diyara RUSİYAYA aparirdi. İlk anlarada ağir bir sukut var idi vaqonda,hətta aşağ oturacaqda oturub uşaq kimi icini cəkən (sonradan AŞOT dediyimiz) SAMVEL POQOSYANİ da sakitləşdirmək hec kimin ağlina belə gəlmirdi.Yenə SİYƏZƏNLİ dadimiza cardi.O AŞOTU oz qardaşi kimi qucaqlayaraq başini sinəsinə sixib: ə yekə kişisən ağlamaq nədir? Olumə aparirlar bizi?Papağimizi firladacağiq 2 il kecəcək.Mənum dərdimsə boykdur,atam yeqin cixdi aradan məmə dul qaldi,aranizda dul atasi olan yoxdur ki?məməni verib qardaş olardiq-deyə yenə qəh-qəhə cəkdi.Bu qəh-ğəhə elə bil kədər adli iblisin belini qirdi,AŞOT DA gulməyə başladi və yavaş-yavaş aləm bir birinə qarişdi.Obiri tərəflərdən də səsimizi eşidib bizə yaxinlaşdilar və taniş olmağa başladiq! Məlum oldu ki biz 28 nəfərik,onlardan 2 erməni 2 BAKİ uşaği,qalani isə muxtəlif rayonlardan idi.
Qatar gedir, pencere arxasinda gunəş quruba yaxinlaşitdi.AZERBAYCANİMİN hər guşəsi mənə əziz olduğu ucun gozumu pəncərədən ayira bilmirdim,şimal rayonlarindan olan uşaqlar oz stansiyalarina catdiqca pəncərədən boylanaraq onlari stansiyada gozləyən qohumlarina əl edib onlarla sağollaşirdilar.Vaqonda isə artiq şənlənmə oz axarinda idi.Yenə SİYƏZƏNLİNİN qişqiriğini eşitdik:nə var alə oturub hirildaşirsiniz?acindan qarnimizda dumbul calirlar,cixarin neyiniz var.Hami bu sozə bənd imişkimi torbadakilari stola boşaltmağa başladi,nə istəsən vardi,hami evladina ən əziz saydiğini qoymuşdu,mənim torbamda atami aldiqi( o zamanlar bu tapilmayan şey idi və əl altdan baha qiymətə satilirdi)2 servilat kolbasa,anamin qoyduğu Hooland pendiri və pirojkilər,nənəmin passaj bazarindan alib bişirdiyi toyuq,NƏSİBƏ xalanin bişirdiyi paxlavalar,atamin evini təmir etdiyi bir nardaranlinin gondərdiyi asetrin baloğinin hisə verilmişi var idi.Stol dolub daşirdi.Bu zaman mən SİYƏZƏNLİYƏ dedim: ruslar yaddan cixib aaa,bəlkə hec yeməkləri yoxdur?O dedi bu dəqiqə və hamina elan elədi.Qisasi o qədr şey yiğildi ki,bir “veşmeşoka” toplayasi olduq.Getdim obirisi vaqona gordum rus komandirimiz oturub uc əsgərlə,qabaqlarinda corək və “tuşonka”.Dedim: pocemu vi sidite tak otdelno ot nas? Mije teper odna semya,rebyata vam vot sobtrali,davayte k nam ili vozmite eto.Baş leytenant gulumsəyib dedi: spasibo brat,nam ne razreşayut brat u vas cto to,ato nas nakajut. Mən dedim:Vi oşibaetes,krome vas tut nikoqo iz nacalstv net I mi xotim ctobi vi pitalis toje,u nas vse est.Torbani ona verdim. O gulumsəyib goturmək istəməyən əsgərlərə işarə verdi və onlar torbani aldilar.
Saatlar kecir,Qatar bizi daha da uzaqlara aparir,uşaqlar artiq yuxulamağa başlayirdilar.Mənsə yata bilmirdim.Yuxari qatda uzanib pəncərədən otən collərə,uzaqda dağlara,meşələrə baxaraq fikrə dalmişdim.Fikrim evdə idi.İndi yəqin evimizdə işiq yanir,anam cay dəmləyərək atamin qabağina qoyub,o isə məni duşunur,cay soyuyur,anamin gozləri dolur, ona demək istəyirəm:
BİLSİN ANA TORPAQ,EŞİTSİN VƏTƏN
MUSƏLLƏH ƏSGƏRƏM, MƏN DƏ BU GUNDƏN!
Amma bu sozlərim icimdə qalaraq ona catmir,o yəqin ki,başqa analar kimi ağlayir və atam da ona təskinlik verir.Amma bu adamin ozunə təskinliyi kim verəcəkdi ki?
Yenə otən mənzərələr,otən dağlar,geridə buraxdğim AZƏRBAYCAN-CANDAN ƏZİZ –CAN
DAĞLARİNİN BAŞİ QARDİR,
AĞ ORPƏYİN BULUDLARDİR,
MURƏKKƏB KECMİŞİN VARDİR,
BİLİNMƏYİR YAŞİN SƏNİN,
NƏLƏR CƏKMİŞ BAŞİN SƏNİN.
Allah sənə rəhmət eləsin ay SƏMƏD VURĞUN!
Budur DƏMİR QAPİ DƏRBƏND vətən torpağinin axirinci noqtəsi.Mozdokdan bizə Dağistanlilar və Cecenlər qoşuldular.Cox mərd və duzluk sevən uşaqlar idi.Sonralar onlardan biri Muhammed(cecen) ilə bilməzdim ki,yollarimiz bir olacaq və bu yolda onu faciəli şəkildə itirəcəyəm.Amma bu sonralar olan bir hekayətdir və bu haqda yazacam. Biz ROSTOV səhərinə gecə yarisi catdiq.Baş leytenantin mənə dediklərini qişqiraraq hamina catdirirdim.Cunki aramizda rus dilini bilən az idi.Oradan başqa qatara otuqrub məcarasiz ODESSA şəhərinə gəldik,buradan da kicik şəhər olan MOLDAVİYA sərhəddində olan,əsasən hərbi hssələrdən olan BOLQRAD səhərinə gətirdilət bizi.Burada 52432 sayli hərbi hissənin ərazisinə daxil olduq və bizi hərbi geyimlə geyindirdilər.
(BİRİNCİ HİSSƏNİN SONU)
Gardaw lap ureyim agradi ,kovreltdin meni,Allah cemi dunyasini deyiwenlere rehmet elesin, seninde Atana hemcinin. Ilahi Amin,mende atami itirmiwem bu derdin ne olduqunu bilir ve senin agrinid duyuram:(
